Home            Lista delle schede

Scheda N: 7 - 1484; 8 - 1485
Num. riferimento: 251529

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Humbertus de Balesma magister fl. 1192-1193

Marie-Thérèse d' Alverny (ed. comm.) Humbertus de Balesma Archives d'histoire doctrinale et littéraire du moyen âge, Paris = AHDL 51 (1984) 127-91 [cfr. MEL VII 1484]
Preceduto da un ampio studio, è qui pubblicato il testo di un sermone pronunciato a Parigi nell'Avvento 1192-1193 da un certo Magister Humbertus de Balesma (ms. B.L. Add. 15722, ff. 36r-43v; ai ff. 43v-47r segue una expositio anonima del 1216). L'indagine dell'ed. si muove su due piani: l'analisi del contenuto del sermone, teologico ma con ampi riferimenti alla cultura del tempo, e l'identificazione dell'autore. Riguardo al contenuto, ci si sofferma sulle profezie del Cristo cui si fa cenno nel sermone. Umberto cita correttamente la leggenda di Platone profeta di Cristo dalla Chronographia di Teofane tradotta da Anastasio Bibliotecario e sembra che sia uno dei primi a farlo; un suo contemporaneo, Oliviero Scolastico, cita Teofane/Anastasio, ma non fa menzione di Platone, come invece accade in Tommaso Tusco O.F.M. (Chronica, Paris. lat. 6815, f. 150v) e Ruggero Bacone (Metaphysica) che rinvia allo ps. Boezio, De disciplina scolarium (cfr. ms. B.L., Burney 306). Altre profezie del Cristo, in ambito pagano, sono indicate da Umberto nei vaticini delle Sibille (qui la fonte è soprattutto Agostino e, secondariamente, Lattanzio) e nell'Introductorium maius di Albumasar (tradotto da Giovanni di Siviglia nel 1133 e da Ermanno di Carinzia nel 1140). A questo proposito, l'A. cita i mss. Paris. lat. 14704, 16294 e n.a. lat. 3091 che contengono tali versioni e segnala che il Paris. lat. 16203 contiene la versione di Giovanni con in margine ampi stralci di quella di Ermanno: ciò è interessante perché anche in Umberto si trova un confronto tra le due versioni, e quel ms. era appartenuto a Gerardo di Abbeville (proviene forse dalla biblioteca di Riccardo di Fournival: cfr. A. Birkenmajer). La leggenda della profezia del Cristo da parte di Platone e di alcuni tra i più savi dei Gentili si diffuse con grande rapidità, come testimoniano i passi raccolti dalla dall'A. con ampio ricorso alle fonti manoscritte, ed a ciò non fu forse estranea l'opera di Umberto. Tra gli autori citati: William Wheatley (XIV secolo in.; ms. Oxford, Exeter College, 28, f. 53); John Ridevall (Lectura in Apocalypsim; Venezia, Marc. lat. 1790 (494), f. 90); Ugo di Santalla (trad. di ps. Apollonio, Liber de secretis nature; ms. Paris. lat. 13951, ff. 1 v -2); De vetula ps. ovidiana; Robertus Canutus de Krikelade (Speculum fidei, studiato da R.W. Hunt; ms. Cambridge, Corpus Christi College, 380); Pietro di Blois (Contra perfidiam Iudeorum, ms. Paris. lat. 15173, f. 61v) e molti altri. Quanto alla reale identità di Umberto, l'A. suggerisce che si tratti dello stesso Umberto da Milano, autore della Summa scoperta e studiata dal Grabmann (ms. München lat. 28799), cui si riferiscono sia Ottone di Saint Blaise che Alberico de Trois Fontaines. Le circostanze storiche, la terminologia e gli interessi, le conoscenze dei testi e degli autori: tutto induce a credere che si tratti dello stesso maestro / Francis - Bulletin signalétique. Histoire et sciences des religions 39 (1985) 8154

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albericus Trium Fontium monachus m. post 25-1-1252

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albumasar n. 787, m. 886

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Anastasius Bibliothecarius n. 800/817, m. 879 ca.

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Apocalypsis

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Apollonius Tyanaeus neoplatonicus pseudo

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Augustinus Aurelius

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius pseudo

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De disciplina scholarium

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerhardus de Abbatisvilla n. 1220/1225, m. 8-11-1272

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Wethleius fl. saec. XIV ante med.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hermannus de Carinthia fl. 1138-1143

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hubertus magister fl. saec. XII ex.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo Sanctallensis fl. 1119-1151

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Hispalensis et Limiensis fl. 1120-1135

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Ridevallus m. post 1340

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Lactantius Firmianus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Belenus
Liber de secretis naturae (In huius voluminis serie, eam principaliter tractaturus sum disciplinam ex qua philosophorum antiquissimi suscepte narrationis protulerunt exordium... De deo. His igitur que necessaria videbantur etsi diffusius, commode tamen, prelibatis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Oliverius Coloniensis scholasticus n. 1170 ca., m. 1227

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Otto de Sancto Blasio abbas fl. saec. XIII in.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Blesensis n. 1135 ca., m. post 1212

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Plato

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus de Cricklade m. ante 1174

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Theophanes Confessor n. 760 ca., m. 12-3-817/818

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Papia n. 1212 ca., m. 1280 ca.

Manoscritti:
Cambridge, Corpus Christi College, Ms. 380 (1. 11)
London, British Library, Add. 15722
London, British Library, Burney 306
München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 28799
Oxford, Exeter College 28
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16203
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 6815
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 13951
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14704
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 15173
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16294
Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 3091
Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, lat. Z. 494 (1790)

Luoghi:
Paris

Luoghi nuovi:
Francia Ile-de-France Paris (Paris)

Studiosi:
Birkenmajer, Alexandre
Grabmann, Martin
Hunt, Richard William

Scheda N: 15 - 2835
Num. riferimento: 68574

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Vitalis Blesensis fl. 1125-1145

Armando Bisanti Antichi e moderni lettori del «Geta» di Vitale di Blois Schede medievali. Rassegna dell'Officina di studi medievali, Palermo = SchM 18-19 (1990) 375-92
L'A. considera in generale gli echi della commedia elegiaca nella produzione del Boccaccio (Pamphilus, De vetula, Alda di Guglielmo di Blois, Lidia, attribuita ad Arnolfo d'Orléans) e, in modo particolare, del Geta di Vitale di Blois, già variamente riecheggiato ed imitato nell'Architrenius di Giovanni di Hauville, nei Carmina Burana, in Nigello di Longchamp, negli Equivoca attribuiti a Matteo di Vendôme, in carmi del ciclo di Piramo e Tisbe. Il tema della commedia è ripreso in seguito nel Cantare di Geta e Birria, oltre che nel Salutati e nella novellistica del '400. Si ricordano gli studi di E. Paratore - che con l'analisi comparativa di Amphitruo e Geta giunge ad ipotizzare l'esistenza di un testo intermedio tra i due, un modello forse coevo al Querolus, che da Vitale è imitato nella sua Aulularia -, F. Bertini - che ha rilevato nel Geta echi di opere di Boezio e Abelardo - e S. Pittaluga - che studia nel Geta un motivo favolistico presente in Aviano, Serlone di Wilton, Ugo d'Orléans e Nigello di Longchamp. Il contributo si conclude con l'accenno alla fortuna dell'opera nella Germania umanistica e nei Regia carmina (attribuiti a Convenevole da Prato) del sec. XIV. Si citano i mss.: Città del Vaticano, BAV, Ottob. lat. 1302; Firenze, Bibl. Laurenziana, Plut. XXXIII 31; Stuttgart, Württembergische Landesbibl., poet. et phil. 4° 37 / Bollettino di studi latini. Periodico semestrale d'informazione bibliografica 22 (1992) 448-9 E. D'Angelo

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Abaelardus Petrus n. 1079, m. 1142

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Arnulfus Aurelianensis fl. saec. XII post med.

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Avianus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius n. 480 ca., m. 524

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmina Burana

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Colucius Salutatus n. 16-2-1332, m. 4-5-1406

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Convenevolis Pratensis n. 1270 ca., m. ante 1338

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Favolistica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Blesensis saec. XII

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo Primas n. 1086/1094, m. 17-9-1160?

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Boccaccius n. 1313, m. 21-12-1375

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Hauvilla n. 1140/1165, m. 1199/1216

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
Lidia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Matthaeus Vindocinensis fl. saec. XII post med.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nigellus Witeker n. 1130 ca., m. 1200 ca.

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
Pamphilus de amore (Vulneror et clausum porto sub pectore telum... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Testi
Querolus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Serlo Wiltoniensis m. 1173

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano

Manoscritti:
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottob. lat. 1302
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 33.31
Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Poet. et phil. 4° 37

Luoghi:
Germania

Luoghi nuovi:
Germania

Studiosi:
Bertini, Ferruccio
Paratore, Ettore
Pittaluga, Stefano

Scheda N: 36 - 1056
Num. riferimento: 666185

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De remedio amoris (Qui fuerit cupiens ab amica solvere colla, plenius e nostro carmine doctus erit... )

Armando Bisanti Gli «Pseudo-Remedia amoris» fra riscrittura ovidiana e tematica misogina Studi medievali. Fondazione Centro italiano di studi sull'alto medioevo di Spoleto, Spoleto (Perugia) = SM 54 (2013) 851-903
Il saggio si apre con un paragrafo introduttivo dedicato alla poesia amorosa di epoca medievale, alla sua molteplicità di caratteristiche (prima fra tutte l'uso di fonti classiche) e all'estensione del corpus pervenutoci. Il secondo paragrafo si occupa invece della fortuna ovidiana durante il XII e il XIII secolo: tra i testi citati si ricordano il De nuntio sagaci, il Pamphilus, il De tribus puellis, il De amore di Andrea Cappellano o la Rota Veneris di Boncompagno da Signa. La dilagante fortuna della poesia ovidiana fa sì che inizino a diffondersi numerosi componimenti apocrifi tramandati sotto il nome del poeta classico. Tra gli altri si ricordano l'elegia De sompnio, il De pulice, il De vetula e infine un poemetto anonimo di 32 distici elegiaci risalente al XIII secolo e denominato Pseudo-Remedia amoris. L'A. ne riporta una trascrizione integrale e lo studia dal punto di vista compositivo e stilistico. Fonti del componimento i Remedia, un'elegia degli Amores (II 4), le elegie di Massimiano e in generale la letteratura misogina mediolatina.

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Amores

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Andreas Capellanus fl. saec. XII ex.-XIII in.
De amore

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De pulice (Parva pulex et amara lues inimica puellis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De pulice (Parva pulex et amara lues, inimica puellis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De remedio amoris (Qui fuerit cupiens ab amica solvere colla, plenius e nostro carmine doctus erit... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De sompnio (Nox erat et placido capiebam pectore sompnum... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De sompnio (Nox erat et placido capiebam pectore sompnum... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De tribus puellis (Ibam forte via quadam nullo comitante... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De tribus puellis (Ibam forte via quadam nullo comitante... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Maximianus fl. saec. VI ante med.
Elegiae

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
Pamphilus de amore (Vulneror et clausum porto sub pectore telum... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Remedia amoris

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240
Rota Veneris

Scheda N: 15 - 1108; 16 - 2872
Num. riferimento: 65820

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Poggius Bracciolinus n. 11-2-1380, m. 30-10-1459

Armando Bisanti Noterelle braccioliniane Maia. Rivista quadrimestrale di letterature classiche, Brescia = Maia 44 (1992) 173-92
Note su strutture e fonti delle Facezie di Poggio Bracciolini. Cita fra l'altro la Poetria nova di Goffredo di Vinsauf, il De vetula, l'Aesopus di Gualtiero Anglico, il Romulus e l'Ysengrimus. Studio riguardante il Facetiarum liber del Bracciolini e diviso in tre parti: Esempi di imago nelle Facezie; tipologia della vedova; tradizione favolistica nelle Facezie / Bollettino di studi latini. Periodico semestrale d'informazione bibliografica 23 (1993) 208 Andrea Cozzolino

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Galterius Anglicus saec. XII

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gaufridus de Vino Salvo fl. saec. XII ex.-XIII in.

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Testi
Romulus vulgaris

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Ysengrimus (Egrediens silva mane Ysengrimus, ut escam ieiuniis natis quaereret atque sibi, cernit ab obliquo Reinardum currere vulpem... )

Lessicali:
imago

Scheda N: 40 - 3757
Num. riferimento: 738431

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
Nativitas

* Jean-Patrice Boudet - Christopher Lucken In Search of an Astrological Identity Chart: Richard de Fournival's «Nativitas» in Richard de Fournival et les sciences au XIII siècle cur. Joëlle Ducos - Christopher Lucken, Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2018 pp. VI-443, 283-322 (Micrologus Library 88)
Attribuée par A. Birkenmajer à Richard de Fournival, la Nativitas a été entreprise par son auteur pour trouver son signe ascendant au moment de sa naissance. Après avoir passé en revue les arguments qui ont été avancées pour son attribution, les A. se concentrent sur l'intérêt de Richard pour l'astrologie, se basant surtout sur les manuscrits de la bibliothèque, le Roman d'Abladane écrit par un auteur anonyme qui se présente comme étant un élève de Richard, et du pseudo Ovide De vetula. Les A. examinent en suite la méthode utilisée par Richard pour trouver son signe ascendant. Manuscrits cités: Vat. Pal. lat. 1380, Vat. Pal. lat. 1443, Vat. Reg. lat. 1261; Oxford, CCC, ms. 248; Firenze, Laurenziana, Pl. 30.29; London, BL, Sloane 3281; Oxford, Hertford Coll., 4; Paris, BNF, lat. 7320, lat. 16204, lat. 16208, lat. 16209 et lat. 16658. (Agostino Paravicini Bagliani)

Rimandi:
PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Scienze miste
Astrologia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Manoscritti:
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1380
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1443
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 1261
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 30.29
London, British Library, Sloane 3281
Oxford, Corpus Christi College 248
Oxford, Hertford College, 4 (olim Magdalen College 2)
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16204
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16658
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16209
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7320
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16208

Studiosi:
Birkenmajer, Alexandre

Scheda N: 15 - 879
Num. riferimento: 61946

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Francesco Bruni Dal «De vetula» al «Corbaccio»: l'idea d'amore e i due tempi dell'intellettuale in Francesco Bruni Testi e chierici del medioevo Genova, Marietti 1991 pp. 302, 239-88 (Collana di saggistica [Marietti] 50)
Articolo già apparso in «Medioevo romanzo» 1 (1974) 161-216. L'A. tratta dell'influenza del De amore di Andrea Capellano sul Boccaccio e dell'importanza del De vetula sulla fortuna di Ovidio nel tardo medioevo. (Loredana Lunetta)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Andreas Capellanus fl. saec. XII ex.-XIII in.
De amore

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius

Scheda N: 26 - 1233
Num. riferimento: 475675

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Francesco Bruni Dal «De vetula» al «Corbaccio»: l'idea d'amore e i due tempi dell'intellettuale in Francesco Bruni Testi e chierici del medioevo Genova, Marietti 1991 pp. 302, 239-88 (Collana di saggistica [Marietti] 50) [cfr. MEL XV 879] / Romance Philology 52 Spring (1999) 154-5 Emanuele Banfi

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Boccaccius n. 1313, m. 21-12-1375

Scheda N: 41 - 7174
Num. riferimento: 742225

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Scuola e insegnamento

Sophie Caflisch Spielend lernen. Spiel und Spielen in der mittelalterlichen Bildung Ostfildern, J. Thorbecke 2018 pp. 468 (Vorträge und Forschungen. Sonderband 58)
Pubblicazione rivista e aggiornata della tesi sostenuta dall'A. presso l'Università di Zurigo nel 2016. È descritta la rilevanza e la funzione del gioco nell'educazione medievale, analizzandone l'impiego da parte degli insegnanti. La formazione degli studenti comprendeva diffusamente la pratica di giochi, che avevano lo scopo di apportare non solo benefici fisici ma anche valori morali, etici e capacità cognitive. Il vol. si divide fondamentalmente in quattro sezioni: «Spiel und Bildung: Theoretische und historische Grundlagen»; «Corpus: Bewegungsspiele und mimetische Spiele»; «Virtus: Tugend und Spiel»; «Scientia: Spiel, Wissen und Wissenschaft». Per lo studio dell'interazione tra gioco ed educazione, che trova le basi fin dall'Antichità, l'A. esamina la posizione di Platone, Aristotele, Cicerone, Quintiliano e Tacito, Sidonio Apollinare e Isidoro di Siviglia. Si sofferma sugli aspetti legati al gioco nell'insegnamento delle scuole monastiche e delle cattedrali, nell'educazione dei giovani principi e nella formazione degli studenti universitari, coprendo un'area geografica europea, con particolare attenzione per Spagna, Francia, Inghilterra e Italia. Approfondisce poi il concetto di educazione in rapporto al gioco in Ugo di San Vittore, Alberto Magno, Tommaso d'Aquino, Vibaldo di Cambrai (Ludus regularis), Niccolò Cusano (De ludo globi), nella Grammatica figurata di Mattia Ringmann, nel De vetula e in Tommaso Murner / Francia. Forschungen zur westeuropäischen Geschichte (2018-4) Jörg Sonntag

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albertus Magnus n. 1200 ca., m. 15-11-1280

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Cusanus n. 1401, m. 11-8-1464
Dialogus de ludo globi [a. 1462-1463] (Ioannes: Cum te videam ad sedem retractum, forte fatigatum ex ludo globi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Matthias Ringmann n. 1482, m. 1511
Grammatica figurata

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo de Sancto Victore n. 1096 ca., m. 11-2-1141

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Wibaldus Cameracensis episcopus m. 965
Ludus regularis (Sequitur Wiboldus, Noviomensis aecclesiae archidiaconus, vir videlicet tam secularibus quam aecclesiasticis disciplinis satis inbutus... )

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Scuola e insegnamento
Scuola

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Murnerus n. 24-12-1475, m. 1537

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Scuola e insegnamento
Università

Luoghi:
Francia
Inghilterra
Italia
Spagna

Luoghi nuovi:
Francia
Inghilterra
Italia
Spagna

Risorse esterne collegate
Francia 2018-4


Scheda N: 30 - 2848
Num. riferimento: 563049

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Picus de Mirandula n. 24-2-1463, m. 17-11-1494
Disputationes adversus astrologos (Apollonium Thyanaeum, pater amplissime, dum ob litteras capessendas peregrinationem illam a Philostrato postea celebratam suscepturus esser Amatores veritatis gaudete necnon, qui illustrandae illius atque amplificandae desiderio insudatis exhilarate animos Homerus atque Caecilius, antiquissimi vates, pessimos esse praedicant inimicos, qui sub amicorum specie nos circumveniunt Primum omnium scire lectorem volo non hoc nostrum inventum audaciamque fuisse reii...)

* Stefano Caroti Le fonti medievali delle «Disputationes adversus astrologiam divinatricem» in Nello specchio del cielo. Giovanni Pico della Mirandola e le «Disputationes» contro l'astrologia divinatoria. Atti del Convegno di studi. Mirandola, 16 aprile 2004. Ferrara, 17 aprile 2004 cur. Marco Bertozzi, Firenze, L.S. Olschki 2008 pp. VI-165, 67-93 (Studi pichiani 12)
L'A. esamina la presenza di illustri pensatori medievali all'interno delle Disputationes, tentando di non rendere questa operazione un mero esercizio di erudizione, anche per il filone preferito da Pico per spirito dottrinale: i duecenteschi o «stile parigino», cui si contrappongo i moderni, cioè coloro che hanno vissuto e speculato a partire dal XIV secolo. A sostegno della vera astrologia, enunciata alla fine delle Conclusiones, Pico invoca le autorità di Ruggero Bacone e Guglielmo d'Alvernia (De universo, De legibus et sectis), accanto alla grande autorità di Alberto Magno, cui sono dedicate anche alcune Conclusiones e la cui teoria dell'incohatio formarum avrebbe invece favorito e giustificato il determinismo astrale. Un parte importante dell'Apologia è dedicata anche a Roberto Grossatesta. La distinzione tra magia lecita e illecita, sulla base della coniuratio daemonum è invece stabilita sulla base dello Speculum astronomiae. Le Disputationes pichiane recano importante traccia dell'eredità medievale: Averroè, Avicenna, i testi pseudoepigrafi di Aristotele (De proprietatibus elementorum, Secretum secretorum), Platone (Liber vaccae) e Ovidio (De vetula) e di nuovo Ruggero Bacone. Pico delinea la storia dell'astrologia a partire dalla fioritura in ambito astronomico verificatasi alla corte di Alfonso il Saggio e poi attraverso le figure di Giovanni di Spagna e Michele Scoto e quindi con due autori difficilmente identificabili: Ioannes Caton e Brenlalius Britannus. L'eredità più difficile da gestire da parte di Pico è quella di Alberto Magno e Tommaso d'Aquino (Summa contra gentiles), sulla cui base tenta di rifiutare all'astrologia, considerata demoniaca in toto, il dominio della scienza delle immagini. In Pico è presente anche l'apprezzamento per Pietro d'Ailly e la Concordia astrologiae cum theologia. Nella distinzione riguardante il binomio segno/causa, Pico riprende ancora Tommaso Summa theologica. Ma le due massime autorità medievali contro l'astrologia sono Nicole Oresme (Quaestio contra divinatores horoscopios) e Enrico di Langenstein e come tali sono spesso citati. (Elisa Chiti)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albertus Magnus n. 1200 ca., m. 15-11-1280

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Picus de Mirandula n. 24-2-1463, m. 17-11-1494
Apologia (Apologiam nostram dicavi tibi Laurenti Medicas ut rem non utique (Deum testor) visam mihi dignam tanto viro... Cum nuper Romam venissem pedes summi pontificis Innocentii octavi cui ab innocentia vitae nomen meritissimum... Prima conclusio ex propositis a me in disputatione mea quam isti damnaverunt fuit haec... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Averroes n. 1126, m. 1192

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Avicenna n. 973/980, m. 1037

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Picus de Mirandula n. 24-2-1463, m. 17-11-1494
Conclusiones sive theses DCCCC

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Filosofia e teologia
De causis proprietatum elementorum

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Aristoteles pseudo
De causis proprietatum elementorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Alvernus n. 1180 ca., m. 30-3-1249
De universo (Scientia de universo dicitur secundum duas intentiones quarum altera est philosophia completa... Scito igitur in primis, quia universum non intelligo hic nisi universitatem creaturarum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus de Alliaco n. 1350 ca., m. 9-8-1420
Elucidarium astronomice concordie cum theologica et historica veritate (Mihi diligentius perscrutanti astronomorum dicta clarius innotuit... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Hassia senior n. 1325, m. 11-2-1397

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Michael Scotus n. 1175 ca., m. 1234 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Oresme n. 1322 ca., m. 11-7-1382
Quaestio contra divinatores horoscopios

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Secretum secretorum

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Aristoteles pseudo
Secretum secretorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
Speculum astronomiae (?) (Occasione quorumdam librorum, apud quos non est radix scientiae, qui cum sint verae sapientiae inimici Duae sunt magnae sapientiae et utraque nomine astronomiae censetur)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albertus Magnus pseudo
Speculum astronomiae (Occasione quorumdam librorum, apud quos non est radix scientiae, qui cum sint verae sapientiae inimici Duae sunt magnae sapientiae et utraque nomine astronomiae censetur)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon pseudo
Speculum astronomiae (Occasione quorumdam librorum, apud quos non est radix scientiae, qui cum sint verae sapientiae inimici Duae sunt magnae sapientiae et utraque nomine astronomiae censetur)

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Astronomia
Speculum astronomiae (Occasione quorumdam librorum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
Summa contra gentiles

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
Summa theologiae

Scheda N: 35 - 4408
Num. riferimento: 656508

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius

* Alexandru Nicolae Cizek Bemerkenswerte Wandlungen des Bildes Ovids in der mittellateinischen Literatur in Amicorum societas. Mélanges offerts à François Dolbeau pour son 65e anniversaire cur. Jacques Elfassi - Cécile Lanéry - Anne-Marie Turcan-Verkerk, Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2013 pp. XIV-1022, 155-64
Panoramica sulla triplice interpretazione medievale dell'immagine di Ovidio: l'aspetto del poeta esule compare nei versi degli autori carolingi colpiti dalla persecuzione politica; più tardi Balderico di Bourgueil impiegò spunti biografici tratti dalle Epistolae ex Ponto e dai Tristia per comporre un fittizio scambio epistolare con Floro; infine alcuni accessus tardo-medievali (ma anche lo pseudo ovidiano De vetula) avanzano ipotesi su quali fossero i motivi della relegazione, oltre a diffondere leggende circa conversione e apostolato cristiano, fino al martirio di sanctus Ovidius. (Roberto Angelini)

Rimandi:
PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Accessus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Baldericus Burgulianus abbas n. 1046, m. 1130
Carmina [256]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Ex Ponto

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Tristia

Risorse esterne collegate
Cizek, Alexandru Nicolae, Bemerkenswerte Wandlungen des Bildes Ovids in der mittellateinischen Literatur


Scheda N: 36 - 5413
Num. riferimento: 663945

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Robert L.A. Clark Culture Loves a Void: Eunuchry in «De Vetula» and Jean Le Fèvre's «La Vieille» in Castration and Culture in the Middle Ages cur. Larissa Tracy, Cambridge, D.S. Brewer 2013 pp. X-351, 280-94
L'A. presenta il De vetula pseudo ovidiano e la sua traduzione di XIV secolo soffermandosi in particolare sul libro II che contiene la digressione sulla figura dell'eunuco; la descrizione permette di comprendere che il compilatore dell'opera aveva familiarità con l'argomento sia dal punto di vista medico, sia biblico-teologico, sia letterario. L'eunuco è definito semiviros, vera e propria aberrazione della grammatica, mostro per natura, e dal punto di vista morale e metafisico «monstrum fastorum». (Silvia De Bellis)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Scheda N: 6 - 1397
Num. riferimento: 26063

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Harclay n. 1270 ca., m. 25-6-1317

Richard C. Dales (ed.) Henricus de Harclay Quaestio «Utrum mundus potuit fuisse ab eterno» Archives d'histoire doctrinale et littéraire du moyen âge, Paris = AHDL 50 (1983) 223-55
Personaggio di un certo rilievo (fu cancelliere dell'Università di Oxford dal 1312 al 1317, anno della sua morte), Enrico non è stato finora molto studiato, mentre i suoi scritti non sono affatto privi di interesse (cfr. la quaestio: utrum in Deo sit aliqua relatio realis ad creaturam contenuta nel ms. Casale Monferrato, b. 2, ff. 67c-68c ed alla cui edizione attende M. Henninger, SJ). Riguardo alla quaestio sull'etemità del mondo, Enrico non assume una posizione nuova o originale, dal momento che la soluzione adottata è sostanzialmente quella di Tommaso d'Aquino. Ma nuovo e interessante è il contesto storico-espositivo che egli premette all'esame delle sue fonti e delle posizioni filosofiche che si sono avvicendate nella discussione (e si tratta di una implicita dimostrazione dell'inutilità delle condanne parigine di Stefano Tempier). Nell'introduzione all'edizione della quaestio, l'ed. sottolinea l'importanza dell'articolata analisi del problema dell'eternità del mondo compiuta da Bonaventura da Bagnoregio sia nel Commento alle Sentenze sia nelle Collationes in Hexaemeron e del suo esame delle tesi di Aristotele, Avicenna, Algazali ed Averroè: rileva inoltre come una tra le fonti primarie sia l'Hexaemeron di Roberto Grossatesta (qui citato secondo il ms. Oxford, Bodl., lat. th. C. 17). Tra le altre fonti più ampiamente utilizzate e citate da Enrico: Giovanni Peckham, Euclide, Pietro Lombardo, Ugo di San Vittore, lo pseudo ovidiano De vetula (noto ad Enrico come il De mutatione vite sue di Ovidio), e soprattutto l'Aquinate e Mosè Maimonide. A quest'ultimo, anzi, Enrico riconosce il merito di aver sostenuto per primo che Aristotele non parlò dell'eternità del mondo come di una verità dimostrata, ma piuttosto come di una dottrina probabile. Questa edizione è fondata su due manoscritti: Assisi 172, ff. 149r-152r e Vat. Borgh. 171, ff. 22v-24v, di cui il primo, per le sue caratteristiche di testo apparentemente rivisto e preparato per la circolazione, è stato assunto come base.

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Algazel n. 1058, m. 1111

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Aristoteles

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Averroes n. 1126, m. 1192

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Avicenna n. 973/980, m. 1037

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Euclides Alexandrinus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo de Sancto Victore n. 1096 ca., m. 11-2-1141

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Pecham n. 1225/1230 ca., m. 8-12-1292

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Maimonides n. 1135, m. 1204

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Pentateuchus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Lombardus n. 1095/1100, m. 1160

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Stephanus Tempier v. 23-6-1262, m. 3-9-1279

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274

Manoscritti:
Assisi (Perugia), Biblioteca Comunale, Fondo antico presso la Biblioteca e Centro di Documentazione Francescana del Sacro Convento 172
Casale Monferrato (Alessandria), Biblioteca del Seminario Vescovile b 2
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Borgh. 171
Oxford, Bodleian Library, Lat. th. c. 17

Luoghi:
Oxford

Luoghi nuovi:
Inghilterra Oxfordshire Oxford

Studiosi:
Henninger, Mark G.

Scheda N: 28 - 4643
Num. riferimento: 513593

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica

* Menso Folkerts «Rithmomachia», a Mathematical Game from the Middle Ages in Menso Folkerts Essays on Early Medieval Mathematics. The Latin Tradition Aldershot-Burlington, VT, Ashgate 2003 pp. XIV-366, XI 1-23 (Variorum Collected Studies Series 751)
Traduzione inglese della voce Rithmimachia apparsa in Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon VIII Berlin-New York 19902 coll. 86-94 e in Maß, Zahl und Gewicht. Mathematik als Schüssel zu Weltverständnis und Weltbeherrschung Wiesbaden 20012 pp. 333-40. L'A. analizza il nome e il funzionamento di questo gioco da tavolo, diffuso nei secoli XI-XVII, i cui elementi matematici risalgono alla teoria pitagorica dei numeri come trasmessa da Nicomaco (che costituisce la base del De institutione arithmetica di Boezio). L'A. individua 32 fonti o autori, medioevali e moderni, che trattano della Ritmomachia: si segnalano tra le fonti medievali Asilo di Würzburg (1030 ca.; København, KB, Gl. Kgl. S. 277 2°, sec. XIII; München, BSB, lat. 14836, sec. XI; Paris, BNF, lat. 7377 C, sec. XI; Vat. Ottob. lat. 1631, sec. XII), Ermanno il Contratto (London, Wellcome Libr., 364, sec. XV; Montpellier, Faculté de Médecine, H 366, a. 1429; München, BSB, lat. 14836; Paris, Arsenal, 830, sec. XV; Paris, BNF, lat. 7185, sec. XII; n.a. lat. 1630, sec. XI; Vat. lat. 3101, a. 1077; Vat. Ottob. lat. 1631, sec. XII; Vat. Reg. lat. 598, sec. XI), l'Anonimo di Liegi (1070 ca.; München, BSB, lat. 28118, sec. XI; Paris, BNF, lat. 7377 C, sec. XI), Odo di Tournai (1090 ca.; Avranches, BM, 235, sec. XII; Hereford, Cathedral Libr., O.I.VI, sec. XII; København, KB, Gl. Kgl. S. 277; London, BL, Harley 3353, sec. XIV; Montpellier, Faculté de Médecine, H 364, sec. XV; H 366; Oxford, Bodl. Libr., Ashmole 1471, sec. XIV; Auct. F.1.9, sec. XII; Rawl. C 270, sec. XII; Paris, Arsenal, 830; BNF, lat. 7185; lat. 14065, sec. XIII; lat. 15119, sec. XII; Trier, Bistumsarchiv, Abt. 95, Nr. 6, ca. 1100; Wien, ÖNB, 2503, sec. XIII), l'anonimo di Ratisbona (1090 ca.; Dresden, LB, C 80, sec. XV; Düsseldorf, UB, F. 13, sec. XV-XVI; Karlsruhe, BLB, Karls. 504, ca. 1100; Trier, Stadtbibl., 1896/1438, sec. XII; Vat. lat. 3101, paulo post 1100; Wien, ÖNB, 5216, sec. XV), le compilazioni franconiana (1100 ca.; Rochester, NY, Sibley Music Library. 92 1100 [De Ricci 1], sec. XII) e bavarese (1105 ca.; Karlsruhe, BLB, Karlsr. 504; Vat. lat. 3101; Wien, ÖNB, 2503), Fortolfo (1130 ca.; Berlin, SB, lat. fol. 246, sec. XV; Bruxelles, BR, 926-40, sec. XV; Jena, UB, El. fol. 71, sec. XVI; Wroclaw, BU, Rehd. 54, ca. 1140); Pseudo-Abelardo (seconda metà sec. XII; Paris, BNF, lat. 14065, sec. XIII; Wien, ÖNB, 2503), Werinher di Tegernsee (sec. XII; London, BL, Add. 22790, ca. 1200), la compilazione inglese (sec. XII ex.; Cambridge, Trinity College, R.15.16, sec. XII) il De vetula (London, BL, Harley 3353; London, Wellcome Libr., 364; Montpellier, Faculté de Médicine, H 366; Oxford, Bibl. Libr., Ashmole 1471; Paris, Arsenal, 830; BNF, lat. 7368, sec. XIV; Regensburg, Bischöfliche Bibl., Proske Th 98, sec. XV; Wolfenbüttel, HAB, Extrav. 238, sec. XVII); la compilazione francese (sec. XIII ex.; London, BL, Harley 3353), lo pseudo-Bradwardine (ca. 1330; Dresden, LB, C 80; Erfurt, Ampl. Q 2, sec. XIV; Ampl. Q 325, sec. XIV; London, Wellcome Libr., 364; Montpellier, Faculté de Médecine, H 366; Paris, Arsenal, 830; Paris, BNF, lat. 7368), l'Expositio artis armachie (Dublin, Trinity College, 375), John Lavenham (Tractatus de ludo philosophorum; Princeton, UL, Garrett 95, sec. XV), la versone nel ms. Oxford, Bodl. Libr., Canon misc. 334 (sec. XV in.), il commento (ca. 1450) conservato nel ms. Oxford, Bodl. Libr., Ashmole 344 (ca. 1470), John Shirwood (Rithmomachia post 1474; Dresden, LB, C. 80; Jena, UB, El. 2° 74, ca. 1520; Oxford, Bodl. Libr., Ashmole 344, ante 1524; Roma, Casanatense, 791, a. 1511; Wolfenbüttel, Extrav. 238), la redazione italiana (sec. XV; Dresden, LB, C. 19, n. 3, sec. XV) e Lefèvre d'Etaples. Di ogni fonte o autore si forniscono, oltre ai mss., una breve descrizione e la bibliografia. (Federica Foschi)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Commentarium in Rithmimachiam Fortolfi (Rithmimachia grece, numerorum pugna exponitur latine... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Commentarium in Rithmomachiam (Oxford, Bodleian Library, Ashmole 344, ff. 40r-71r) (Iam superest aperire numeros et proporciones numerorum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Compilatio Anglica regularum Rithmomachiae (saec. XII ex.) (Fit tabula ad longitudinem et latitudinem distincta campis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Compilatio Anglica regularum Rithmomachiae (saec. XIII in.) (Ex numeris sese respicientibus proportione multiplici... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Compilatio Bavarica regularum Rithmomachiae (Sit tabula ad latitudinem octo, ad longitudinem sedecim campis distincta... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Compilatio Franconica regularum Rithmomachiae (Quinquigenam inequalitatis regulam ex equalitate procedere ex libris arithmeticae manifestum est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Compilatio Gallica regularum Rithmimachiae (Septem sunt capitula edicionem novam ritmomachie continencia... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Shirwodus sedit 1484-1494
De ludo arithmomachiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De rithmachia (Prelocucio de Rithmachia. Quandoquidem fortiter in theatro philosophiae sudantes ardua... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Exposicio artis armachie (Incipit exposicio artis armachie, id est ludi rithmimachie sive pugne numerorum, de quo tractat Ovidius libro suo secundo de vetula dicens... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius n. 480 ca., m. 524
Institutio arithmetica

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Nicomachus Gerasenus
Introductio arithmeticae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hermannus Contractus n. 18-07-1013, m. 24-09-1054
Regula de Rithmimachia (Qui peritus arithmeticae huius inventi noticiam curet habere... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Odo Cameracensis episcopus m. 19-6-1113
Regulae de Rithmimachia (Quinquegenam inequalitatis regulam ex equalitate procedere manifestum est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Asilo Wirzeburgensis saec. XI
Rhythmimachia (Quinque genera inaequalitate ex aequalitate procedere manifestum est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Werinherus Tegernseensis scholasticus saec. XII
Rithmachia (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Fortolfus saec. XII
Rithmimachia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus Faber Stapulensis n. 1460 ca., m. 1536
Rithmimachia ludus qui et pugna numerorum appellatur

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
Rithmomachia [pseudo Thomas Bradwardinus] (Quinque genera inequalitatis ex equalitate procedere... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
Rithmomachia (Oxford, Bodleian Library, Canon. misc. 334 ff. 95r-99r) (Pro aliquali introductione in ludum philosophorum... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
Rithmomachia (Oxford, Bodleian Library, Digby 67 f. 79r-v) (Animi adolescentum ad exercenda ludicra proni et effervescentes excogitare aggressi sunt... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
Rithmomachia anonymi Leodiensis (Omnis inequalitas ex aequalitate procedit... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
Rithmomachia anonymi Ratisponensis (Quinque genera inaequalitatis ex aequalitate procedere manifestum est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Bradwardinus pseudo
Rithmomachia, id est de pugna numerorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Lavenham fl. saec. XV in.
Tractatus de ludo philosophorum

Manoscritti:
Avranches, Bibliothèque Municipale «Edouard Le Héricher», 235
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, lat. 2° 246
Bruxelles, KBR (olim Bibliothèque Royale «Albert Ier»), 926-40
Cambridge, Trinity College, Ms. R.15.16 (940)
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottob. lat. 1631
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 598
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 3101
Dresden, Sächsische Landesbibliothek, Staats- und Universitätsbibliothek C 19
Dresden, Sächsische Landesbibliothek, Staats- und Universitätsbibliothek C 80
Dublin, Trinity College 375 (D.1.30)
Düsseldorf, Universitäts- und Landesbibliothek, Ms. F. 13
Erfurt, Universitätsbibliothek Erfurt, Dep. Erf., CA 4° 2
Erfurt, Universitätsbibliothek Erfurt, Dep. Erf., CA 4° 325
Hereford, Cathedral Library O.I.6
Jena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek, El. 2° 74
Jena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek, El. 2° 71
Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Karlsruhe 504
København, Kongelige Bibliotek, GKS 277 2°
London, British Library, Add. 22790
London, British Library, Harley 3353
London, Wellcome Library (olim Wellcome Historical Medical Library), 364
Montpellier, Bibliothèque Interuniversitaire, Section de Médecine H 366
München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 28118
München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14836
Oxford, Bodleian Library, Ashmole 1471 (S.C. 6749, 7529-33, 7638, 7787-8, 8271-3, 8345)
Oxford, Bodleian Library, Ashmole 344 (S.C. 6640, 6693)
Oxford, Bodleian Library, Auct. F.1.9 (S.C. 4137)
Oxford, Bodleian Library, Auct. F.5.28 (S.C. 3623)
Oxford, Bodleian Library, Canon. misc. 334 (S.C. 19810)
Oxford, Bodleian Library, Digby 67 (S.C. 1668)
Oxford, Bodleian Library, Rawlinson C. 270 (S.C. 12130)
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7185
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14065
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7377 C
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 15119
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7368
Paris, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1630
Paris, Bibliothèque Nationale de France. Bibliothèque de l'Arsenal 830 (55 S.A.L.)
Princeton, NJ, Princeton University Library, Robert Garrett Collection 95
Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek, Proskesche Musikbibliothek 98 th. 4°
Rochester, NY, University of Rochester, Eastman School of Music. Sibley Music Library 92 1100 (De Ricci 1)
Roma, Biblioteca Casanatense, Ms. 791
Trier, Bistumsarchiv (Bischöfliches Archiv, olim Dombibliothek) Abt. 95, 6
Trier, Stadtbibliothek, Hs. 1896/1438 4°
Wien, Österreichische Nationalbibliothek 2503
Wien, Österreichische Nationalbibliothek 5216
Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Extrav. 238
Wroclaw, Biblioteka Uniwersytecka, Rehdigeriana (olim Biblioteka Miejska) 54

Scheda N: 18 - 4029
Num. riferimento: 304706

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius

Pierpaolo Fornaro Metamorfosi con Ovidio. Il classico da riscrivere sempre Firenze, L.S. Olschki 1994 pp. IX-349 (Saggi di «Lettere italiane» 47)
Nella sez. dedicata ai modi dell'adattamento letterario del tema della metamorfosi è da notare il capitolo VII sulla ricezione di Ovidio nel poema medievale De vetula. Numerosi riferimenti al Commentarium del Ficino / Bollettino di studi latini. Periodico semestrale d'informazione bibliografica 25 (1995) 229-30 V. Viparelli / Wolfenbütteler Renaissance Mitteilungen 19 (1995) 135-6 Bodo Guthmüller

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Marsilius Ficinus n. 19-10-1433, m. 1-10-1499

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Storia letteraria

Scheda N: 30 - 4995
Num. riferimento: 552085

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De quattuor humoribus hominum (Doctor apud graecos medicinae primus Apollo... )

Anne Friedrich (ed. comm.) Das pseudo-ovidische Lehrgedicht «De quatuor humoribus» als Beispiel mythisher Medizinaitiologie und Humoraltopik Mittellateinisches Jahrbuch. Internationale Zeitschrift für Mediävistik und Humanismusforschung. Revue internationale des études du moyen âge et de l'humanisme. International Journal of Medieval and Humanistic Studies. Rivista internazionale di studi medievali e umanistici, Stuttgart = MLJ 42 (2007) 401-29
L'edizione è condotta su undici testimoni: London, BL, Add. 49368 (f. 144v); Frankfurt a.M., SB, Barthol. 110 (f. 135rv); Berlin, SB, Diez. B. Santen 1 (f. 238va-b); Diez. B. Santen 4 (f. 143ra-va); Diez. B. Santen 8 (ff. 140v-141v); Vat. lat. 1602 (f. 39rv); Pal. lat. 910 (f. 132rv); Napoli, BN, IV.F.13 (f. 56r); Firenze, Laurenziana, Pl. 36.27 (f. 68); Modena, Estense, lat. 157 (alfa O.6.26) (f. 38rv); Augsburg, SB, 2° 120 (ff. 77v-78r). È accompagnata da uno studio su Isidoro e la tradizione della teoria degli umori, sui rapporti con i testi del De vetula e del De medicamine aurium. Quest'ultimo viene qui riproposto dall'edizione a cura di F.W. Lenz (Das pseudo-ovidische Gedicht «De medicamine aurium» in Ovidiana. Recherches sur Ovide, Paris 1958, pp. 526-40), sulla base dei seguenti testimoni: Augsburg, SB, 2º 120 (f. 77rv); Berlin, SB, Diez. B. Santen 1 (f. 238va) e Diez. B. Santen 4 (f.143ra); Modena, Estense, lat. 157 (alfa O.6.26) (f. 38rv); Vat. lat. 1602 (ff. 38v-39).

Rimandi:
PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De medicamine aurium (Nec tibi displiceat, quia sim de corpore parvus... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De medicamine aurium (Nec tibi displiceat, quia sim de corpore parvus... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De quattuor humoribus hominum (Doctor apud Graecos medicinae primus Apollo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636

Manoscritti:
Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2° 120
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Diez. B Santen 4
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Diez. B Santen 1
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Diez. B Santen 8
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 910
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1602
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 36.27
Frankfurt a.M., Stadt- und Universitätsbibliothek, Barthol. 110
London, British Library, Add. 49368
Modena, Biblioteca Estense Universitaria, lat. 157 (alfa.O.6.26)
Napoli, Biblioteca Nazionale «Vittorio Emanuele III» IV.F.13

Studiosi:
Lenz, Friedrich Walter

Scheda N: 38 - 5445
Num. riferimento: 703701

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia

Roberto Gamberini Frammenti oxoniensi di poesia mediolatina Maia. Rivista quadrimestrale di letterature classiche, Brescia = Maia 68 (2016) 87-119
Esame di alcuni frammenti di opere latine in versi conservati nelle biblioteche dell'Università di Oxford (Balliol College Library, Bodleian Library, Brasenose College, Magdalen College, Merton College). I frammenti studiati sono tratti: da quattro poemi grammaticali, anonimi e non identificati, utilizzati rispettivamente in Oxford, Balliol College, 30 f 16, Bodl. Libr., 8° V 13 Med., Brasenose College, UB S.1.15 33, 83 e Brasenose College, 40; dal De urinis di Egidio di Corbeil (due frammenti dell'opera del XV secolo dei versi 208-211 e 216-219, applicati alle retroguardie di un'edizione di Zurigo del 1535 dell'Adversus omnia catabaptistarum di Heinrich Bullinger, conservato in Oxford, Bodl. Libr., 8° V 47 Th.); dal De templo Salomonis di Goffredo de Templo prior e dagli Epigrammata dello pseudo Damaso (il frammento proviene originariamente dal codice Oxford, Bodl. Libr., Bodl. 603 ma finì accidentalmente incollato al contropiatto di un'edizione di Lione del 1510 del Compendium medicinae di Gilberto Anglico, Oxford, All Souls College Libr., 8:SR.58.g.2); dal De vetula dello pseudo Ovidio (frammenti del XIV secolo usati come controguardie del manoscritto Oxford, Bodl. Libr., Bodl. 612); dal Lombardus metricus di Elvico di Magdeburgo (frammento trasmesso dal codice Oxford, Brasenose Coll. Libr., 40); dal Graecismus di Eberardo di Béthune (frammento, otto fogli, conservato in un incunabolo giuridico Oxford, Magdalen College, Arch.B.II.3.2 - composto da sei unità librarie stampate a Lione tra il 1491 e il 1498); dall'Aurora di Pietro Riga (frammento, 4 fogli, del primo quarto del XIII secolo, probabilmente proveniente da uno stesso codice, trasmesso dal manoscritto Oxford, Merton Coll., E.3.13). L'A. attribuisce la causa della frammentazione al periodo storico in cui essa si è verificata, cioè quello relativo al rinnovamento educativo dovuto all'introduzione e al consolidamento della Riforma protestante in Inghilterra e alle pressioni della corona inglese sull'insegnamento presso l'università e presso i collegi nel XVI secolo. Segue in appendice il catalogo con una descrizione dei frammenti analizzati (pp. 98-119).

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Riga m. 1209
Aurora

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Aegidius Corboliensis n. 1140 ca., m. 1224 ca.
Carmen de urinis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gilbertus Anglicus medicus m. 1250 ca.
Compendium medicinae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gaufridus de Templo prior sedit 1138-1160 ca.
De templo Salomonis [continuatio operis Achardi de Arroasia: libri II et III] (Rex Alexander Macedo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Damasus I papa pseudo
Epigrammata

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Eberhardus Bethuniensis m. 1212 ca.
Graecismus

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Grammatica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Helvicus Magdeburgensis m. 28-9-1252
Lombardus metricus (A res et signa sunt doctrinae duo membra. Rem voco nihil signans, signum quod significat rem... Istud nec legere quisquam nec scribere curet... Res et signa duo doctrine membra probantur... Res et signa sunt doctrinae duo membra. Rem voco nil signans, signum rem signantem... )

Manoscritti:
Oxford, All Souls College 8:SR.58.g.2
Oxford, Balliol College 30 f 16
Oxford, Bodleian Library 8° V 47 Th.
Oxford, Bodleian Library 8° V 13 Med.
Oxford, Bodleian Library, Bodl. 603 (S.C. 2394)
Oxford, Bodleian Library, Bodl. 612 (S.C. 2139)
Oxford, Brasenose College (in deposito presso la Bodleian Library) UB S.1.15 33, 83
Oxford, Brasenose College (in deposito presso la Bodleian Library) 40
Oxford, Magdalen College, lat. Arch.B.II.3.2
Oxford, Merton College E.3.13

Luoghi:
Inghilterra
Lyon
Zürich

Luoghi nuovi:
Francia Rhône-Alpes Lyon (Rhône)
Inghilterra
Svizzera Zürich Zürich

Studiosi:
Bullinger, Heinrich

Scheda N: 23 - 979
Num. riferimento: 412326

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Thomas Gärtner Ein umstrittener Metamorphosenvers im pseudoovidischen Epos «De vetula» Classica et mediaevalia. Danish Journal of Philology and History. Societas Danica indagationis antiquitatis et medii aevi, København = CM 51 (2000) 185-90
Un verso delle Metamorfosi (IV 446), considerato da molti editori un'interpolazione, era certamente presente nell'esemplare conosciuto dall'anonimo autore del De vetula, che lo riecheggia, considerandolo evidentemente ovidiano.

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Metamorphoses

Scheda N: 43 - 4757
Num. riferimento: 781320

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Piet Gerbrandy De bekering van Ovidius. Plezier en ernst in «De vetula» (ca. 1250) Madoc. Tijdschrift over de middeleeuwen, Hilversum = MADOC 30 (2016) 136-43 / International Medieval Bibliography 51 (2017) 277

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Scheda N: 40 - 10710
Num. riferimento: 731384

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Melk

* Christine Glassner Katalog der deutschen Handschriften des 15. und 16. Jahrhunderts des Benediktinerstiftes Melk I Katalogband II Registerband Wien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften 2016 voll. 2 pp. 914, 250 (Veröffentlichungen der Kommission für Schrift- und Buchwesen des Mittelalters. Reihe III. Verzeichnisse der deutschen Handschriften in österreichischen Bibliotheken. Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Denkschriften 492) (isbn 978-3700173625)
Nach einem kurzen Einblick in die Forschungslage zur Erschließung des Melker Buchbestands aus germanistischer Sicht befasst sich die Bearb. mit einigen Aspekten der Handschriften- und Textüberlieferung der Melker Bibliothek. Besonderes Augenmerk legt sie hierbei auf die Bedeutung deutscher Bücher und Texte für die Laienbrüder des Klosters. Nach einigen Ausführungen zur Gesamtzahl der hier beschriebenen, rein deutschsprachigen (79) bzw. lateinisch-deutschen (86) Kodizes werden noch eine inhaltlich-funktionale Einordnung der Textzeugen vorgenommen sowie die deutschen und lateinischen Neufunde kurz hervorgehoben. Die Einleitung wird mit Bemerkungen zur Struktur und Anlage der Katalogisierung, mit einer Übersicht aller beschriebenen Handschriften sowie Verzeichnissen der Abkürzungen, Siglen und abgekürzt zitierten Literatur abgerundet. Zu den lat./dt. Mischhandschriften zählen insb.: Cod. 46 (959; H 17) (Melk; a. 1417, E. 15. Jh.): Sammelhs. u.a. mit den Flores temporum («Martinus Minorita»), der Historia orientalis seu Hierosolymitana des Iacobus de Vitriaco, der Descriptio Terrae Sanctae des Burchardus de Monte Sion, der Descriptio Terrae Sanctae des Philippus Brusserius Savonensis, dem Itinerarium de mirabilibus orientalium Tartarorum des Odoricus de Pordenone; 48 (212; E 2) (Wien oder Niederösterreich [?]; 8. Jz. 15. Jh.): Sammelhs. insb. mit dem Pronuntiamentum de sanctis (= Legendarium Autriacum minus; mit dt. Interpretamenten), den Sermones de sanctis und Sermones de dedicatione ecclesiae des Thomas Ebendorfer, der Tabula de considerandis a missa celebraturis des Ps.-Bonaventura, dem Tractatus de praeparatione ad missam des Bonaventura, einem Tractatus de vitiis et virtutibus (inc. Misit rex Saul), dem Traktat Paeniteas cito des Iohannes de Garlandia und einem Tractatus de septem sacramentis pro instructione clericorum ordinandorum (inc. Pro informatione iuvenum); 62 (172; D 8) (Österreich [?]; 3. Jz. 15. Jh.): Vocabularius «Ex quo»; 125 (24; A 27) (Wien [?]; 3. Jz. 15. Jh.): Conclusiones in IV libros Sententiarum des Iohannes de Fonte, Quaestio de impedimento matrimonii ex cognatione carnali et spirituali, Vocabularius dictus «Lucianus», Vocabularius «Ex quo»; 131 (585; L 4) (Wien [?]; 2. V. 15. Jh.): Sermones de eucharistia des Nicolaus de Dinkelsbühl, Margarita Decreti des Martinus Oppaviensis, Confessionale des Iohannes de Friburgo, De paenitentia [red. secunda] des Robertus de Sorbona, De honestate clericorum, Sermo de scandalo des Iohannes Geuss de Teiningen, Tabula super quattuor libros Sententiarum [red. prima] des Michael Aiguani de Bononia; 152 (1065; Q 57) (Wien oder Melk [?]; a. 1422): Tabula picturae mortis [lat./dt. «Memento mori»-Textkompilation] des Stephanus Lang; 177 (1819; 1681; L 34) (Melk; a. 1479 und 1493): Sammelhs. u.a. mit der Margarita poetica des Albertus de Eyb; 181 (252; E 43) (Melk; 3. V. 15. Jh.): Theol. Sammelhs. insb. mit dem Cordiale sive de quattuor novissimis des Gerardus de Vliederhoven, einem Speculum artis bene moriendi (inc. Cum de praesentis exiliis), dem Paradisus animae des Ps.-Albertus Magnus, dem Opusculum tripartitum des Iohannes Gerson, den Meditationes sowie De interiori domo des Ps.-Bernardus Claraevallensis, dem Soliloquium des Ecbertus Schonaugiensis, De perfectione vitae ad sorores des Bonaventura, dem Proslogion sowie den Meditationes seu orationes des Anselmus Cantuariensis; 185 (609; L 33) (Österreich [?]; 2. H. 15. Jh.): Liber precum; 230 (25; A 28) (Niederösterreich oder Wien [?]; 2. V. 15. Jh.): Vocabularius «Ex quo», Vocabularius herbarum [lat./dt. Heilpflanzenglossar], Vocabularius rerum [lat./dt.]; 278 (934; - ) (Melk; 2. und 3. V. 15. Jh.): Sammelhs. u.a. mit dem Kalendarium [a. 1425-1443] des Iohannes de Gmunden, der Sibylla Tiburtina (Prophetia Sibyllae), der Historia fundationis monasterii Mellicensis, dem Officium rhythmicum de s. Colomanno, dem Traktat De parvulis ad Christum trahendis des Iohannes Gerson, dem Traktat De oratione Dominica des Nicolaus de Dinkelsbühl; 364 (849; P 39) (Wien, Nördlingen [?], Straubing [?]; A., M. 15. Jh.): Commentarius in Doctrinale Alexandri de Villa Dei, Ars minor des Aelius Donatus mit Interlinear- und Randglossen sowie Quästionen des Iohannes Siber, Tractatus de regiminibus casuum Magistri IacobiViaticus dictandi des Nicolaus Dybinus, De disciplina scholarium des Ps.-Boethius; 406 (503; I 19) (Österreich oder Bayern [?]; M./3. V. 15. Jh.): Compendium Lecturae Mellicensis Nicolai de Dinkelsbühl des Iohannes Schlitpacher de Weilheim, Tractatus de decem praeceptis des Thomas Ebendorfer, Cordiale sive de quattuor novissimis des Gerardus de Vliederhoven, Concordantia caritatis des Udalricus Campililiensis; 445 (975; -) (Böhmen oder Österreich [?]; E. 14. Jh., 1. H. 15. Jh.): Collectio Feliciana des Petrus Chrysologus, Summa theologiae secunda secundae des Thomas de Aquino, Summa super quinque Decretalium libris des Henricus Merseburgensis; 563 (390; G 56) (Österreich; a. 1411-1412): Regula pastoralis und Dialogorum libri IV des Gregorius I. Magnus, Expositiones rarorum vocabulorum [lat./dt.]; 641 (837; P 27) (Österreich [?]; um 1460): Sammelhs. zur Klerikerunterweisung u.a. mit De missa des Henricus de Hassia, dem Speculum manuale sacerdotum des Hermannus de Schildesche, dem Traktat Paeniteas cito des Iohannes de Garlandia, dem Traktat De septem donis Spiritus Sancti des Nicolaus de Dinkelsbühl und dem Compendium theologicae veritatis des Hugo Ripelin de Argentina; 654 (164; C 42) (Melk [?]; 3. V. 15. Jh.): Sammelhs. für den Schul- und Universitätsgebrauch insb. mit der Ars minor des Aelius Donatus, dem Doctrinale des Alexander de Villa Dei, dem Distigium des Iohannes de Garlandia [mit Glosse, Kommentar und Bearbeitung der dt. Übersetzung des Wolfgang von Steyr (?)], den Regulae grammaticales breviores des Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi und den Composita verborum des Iohannes de Garlandia; 669 (901; Q 38) (Melk; 2. V. 15. Jh.): Homiliae IX ad monachos des Caesarius Arelatensis, De conflictu vitiorum et virtutum des Ambrosius Autpertus, Liber de vitae ordine et morum institutione des Iohannes Homo Dei, Opuscula Latina des Ephraem Syrus, De consolatione theologiae libri XV [= Exzerptfassung Typ I] des Iohannes de Tambaco, Speculum artis bene moriendi; 685 (788; O 24) (Nördl. Niederösterreich/Waldviertel [?], 2. H. 15. Jh.): Sermones-Sammelhs.; 686 (770; O 5) (Wien oder Niederösterreich [?]; 2. H. 15. Jh.): De modo devolvendi et trahendi causas ad Romanam curiam des Iohannes de Bononia, Practica medica des Sigismundus Albicus de Moravia; 751/1 (729; -) (Melk; 15. Jh.): Theol.-hist. Sammelhs. insb. mit dem Canticum pauperis pro dilecto des Iohannes Peckham, den Disticha Catonis cum commento Roberti de Euremodio, dem Traktat De cognitione verae vitae des Honorius Augustodunensis, der Philosophia spiritualis super necessaria ac salutari sui ipsius cognitione des Iohannes de Castello, dem Tractatus de sacro Basiliensi concilio des Iohannes Keck; 751/2 (730; -) (Melk oder Wien [?]; 15. Jh.): Sammelhs. v.a. mit dem Traktat Ortus et decursus ordinis Cartusiensis des Henricus Egher de Calcar, dem Traktat De non esu carnium des Iohannes Gerson, den Exzerpten aus De rhetorica divina des Guilelmus Alvernus, der Descriptio obsidionis Rhodiae urbis des Guilelmus Caorsinus, der Epistola super expugnatione insulae Negropontis des Rodericus Sancius de Arevalo, dem Iudicium de cometa anni 1472 sowie dem Iudicium de cometa anni 1468 des Martinus Bylica de Olkusz, der Collatio in adventu et praesentatione ad concilium Basiliense des Thomas Ebendorfer, dem Itinerarium des Franciscus Petrarcha; 776 (349; G 9) (Melk; 1. H. 15. Jh.): Super Antidotarium Nicolai Salernitani des Iohannes de Sancto Amando, Introductio ad artem parvam Galeni des Iohannitius, Collectorium totius fere medicinae des Nicolaus Bertrucius, Practica sive Summa conservationis sanitatis des Guilelmus de Saliceto, Expositio des Canon des Avicenna (transl.: Gerardus Cremonensis), Summa et doctrina de urina et egestione, Regulae sanitatis pro Sigismundo rege des Sigismundus Albicus de Moravia, Tractatus de praeservatione a pestilentia des Cardo de Spango; 777 (166; D 2) (Niederösterreich [Wilhelmsburg ?]; 7. Jz. 15. Jh.): Schriften des Iohannes de Garlandia (wie Composita verborum, Verba deponentialia, Distigium [mit dt. Übers. und Kommentar]); 780/1 (343a; G 3) und 780/2 (343b; G 3) (Diözese Würzburg; 7. Jz. 15. Jh.): Lat./dt. Formularbuch; 781 (181; D 18) (Österreich [Wien ?]; 5. Jz./M. 15. Jh.): Elementa [versio II] des Euclides (transl.: Adelardus de Bath), Vocabularius «Ex quo», Werke des Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi (wie die Declarationes diversarum propositionum grammaticalium, logicalium et metaphysicalium: De adiectivo et substantivo, Declarationes aliae grammaticalium ac logicalium, Tractatus de proprietatibus logicae ad nobilem monachum Mellicensem Wolfgangum de Neuburg), Tractatus de aequivocis des Iohannes de Garlandia, De modis significandi cum commentario «Scio neminem» des Martinus de Dacia; 782 (184; D 21) (Wien [?]; 1. H. 15. Jh.): Doctrinale des Alexander de Villa Dei, Modus Latinitatis des Udalricus de Eberhardi, Repertorium auctoritatum Aristotelis et aliorum philosophorum ordine alphabetico, Flores parvi philosophiae des Iohannes de Fonte; 787 (757; K 24,1 [zu Cod. 1916 gehörig]) (Melk; 1467): Lat./dt. Sammelhs. des Schreibers Wolfgangus de Stira; 799 (811; O 49) (Melk [?]; a. 1449): Schriften des Iohannes Gerson (wie u.a. De consolatione theologiae, De theologia mystica lectiones sex, De mystica theologia practica, De cognitione castitatis et pollutionibus diurnis), Tractatus de sacramento eucharistiae des Iohannes de Turrecremata, De missarum mysteriis des Innocentius III. papa, Confessionale des Iohannes Marchesinus, Schriften des Thomas de Aquino (wie De duobus praeceptis caritatis , In orationem Dominicam, In symbolum apostolorum, De rationibus fidei, De articulis fidei et ecclesiae sacramentis ad archiepiscopum Panormitanum), De exterioris et interioris hominis compositione des David de August, Contra validos mendicantes des Felix Hemmerli; 800 (863; P 57) (Melk; 2. V. bis E. 15. Jh.): Theol.-hist. Sammelhs. u.a. mit De correctione calendarii des Hermannus de Soest, Dialogus inter persecutorem et zelatorem religiosorum et vocatur Flaccus poeta, Trialogus ad dominum Maximilianum, adolescentem filium illustrissimi domini Friderici Romanorum imperatoris et ducis Austriae ac Styriae, De adoratione imaginum des Nicolaus de Dinkelsbühl, De arte praedicandi des Iacobus de Fusignano, Tractatus de vitiis et virtutibus (inc. Misit rex Saul), De duobus sociis mirabiliter in vita mirabilius in morte sociatis (inc. Sicut semper vinum bibere); 803/1 (806; O 44/1) (Diözese Würzburg; 7. Jh. 15. Jh.): Formularbuch des Conradus de Herbipoli u.a. mit der Summa de artis notariae des Rolandinus Passagerii und dem Traktat De successionibus ab intestato des Cinus de Pistorio (?); 803/2 (807; O 44/2): Lat./dt. Formularbuch des Conradus de Herbipoli u.a. mit der Informatio seu consilium in materia dispensationis pro concilio Basiliensi des Narcissus Herz de Berching, De modo devolvendi et trahendi causas ad Romanam curiam (= Practica fori iudicialis des Iohannes de Bononia), der Practica iudicialis des Iohannes Petrus de Ferrariis, dem Liber de miseria humanae conditionis des Innocentius III. papa; 846 (801; O 39) (Österreich; 3. Jz. 15. Jh.): Vocabularius «Ex quo», Tractatus grammaticus metricus in Prisciani volumen maius des Ps.-Petrus Helias [mit Interlinearglossen und Kommentar]; 847 (800; O 38) (E. 14. Jh., 1. Dr. 15. Jh.): Philosophiae consolatio des Boethius, De disciplina scholarium des Ps.-Boethius [mit teilweiser interlinearer Übers. und anschließendem Kommentar], Dittochaeon des Prudentius; 869 (716, -) (Melk, Wien; M./2. H. 15. Jh., E. 15. Jh.): Sammelhs. mit Varia u.a. für den Universitätsgebrauch; 871 (712, N 3/1) (Melk; a. 1444): Kalendarium des Iohannes de Gmunden, De computo ecclesiastico des Iohannes de Sacrobosco, Computus cirometralis minor und Computus cirometralis maior des Iohannes de Erfordia, Computus Norimbergensis; 886 (726; N 4/4) (Melk [?]; M. 15. Jh.): Lat. Evangelien-Lektionar mit Interlinear- und Marginalglossen und deutscher Übers.; 887 (727; Q 45) (Melk; a. 1459): Sermones varii de tempore et de sanctis; 896 (363; G 23/1) (Melk; a. 1455-1456): De caelesti hierarchia des Ps.-Areopagita (transl.: Iohannes Scotus Eriugena), De divinis nominibus des Ps.-Areopagita (transl.: Iohannes Sarracenus), De mystica theologia des Ps.-Areopgaita (transl.: Iohannes Sarracenus), Commentum de mystica theologia ps. Dionysii Areopagitae des Robertus Grosseteste, Extractiones ex libris ps. Dionysii Areopagitae des Thomas Vercellensis, Secretum des Franciscus Petrarcha, Elucidatorium mysticae theologiae des Marquardus Sprenger; 915 (821; P 7) (Österreich; M. 15. Jh.): Vocabularius «Ex quo», Vocabularius biblicus «Anima» [A-M], Vocabularius breve Latino-Germanicus «Aquilo»; 929 (908; Q 47) (Prag, Wien; 1. V. 15. Jh.): Universitätshs. u.a. mit dem Viaticus dictandi des Nicolaus Dybinus, der Rhetorica antiqua des Boncompagnus, dem Regimen sanitatis des Nicolaus Bertrucius, der Ars minor des Donatus, dem Vocabularius «Abyssus», der Ars dictandi des Nicolaus de Schweidnitz; 948 (263; E 54) (Lasberg, a. 1452-1453): Sermones de sanctis des Thomas Ebendorfer; 949 (717) (Österreich oder Bayern [?]; 2. H. 15. Jh.): Tractatus de arte musicae, Carmina differentialia des Guarinus Veronensis, Verba deponentialia des Iohannes de Garlandia; 950 (710; N 3/2) (Melk, a. 1462): Prologus in tonarium des Berno Augiensis, Tonarium Subiaco-Mellicense; 959 (3; A 4) (Melk; a. 1455/1456): Expositio regulae s. Benedicti des Iohannes de Turrecremata, Expositio super regulam s. Benedicti des Iohannes Keck; 967 (550; K 22) (Österreich [Wien?], Böhmen [Prag?]; M. 15. Jh., A. 15. Jh.): Universitätshs. insb. mit einem Commentarius in Donatum minorem, einem Commentarius in Doctrinale Alexandri de Villa Dei, den Quaestiones grammaticales in secundam partem Doctrinalis des Iohannes Müntzinger, dem Doctrinale [pars III] des Alexander de Villa Dei, den Verba deponentialia des Iohannes de Garlandia; 975 (845; P. 35) (Wien [?]; a. 1425): Vocabularius «Ex quo»; 979 (784; O 20) (Melk [?]; 1. V. 15. Jh.): Aszet. Sammelhs. v.a. mit einem Tractatus de confessione (inc. Confessor circa confitentem), dem Confessionale des Nicolaus de Dinkelsbühl, dem Speculum monachorum des Bernardus Ayglerius, dem Libellus epistolaris quaestionum regularium de vita sanctimonialium virginum ad magistrum Nicolaum Prowin des Franciscus Castellensis, der Tabula picturae mortis des Stephanus Lang (= lat./dt. Memento mori-Textkompilation), dem Stimulus amoris maior des Ps.-Bonaventura, dem Tractatus de cottidiano holocausto spiritualis exercitii des Henricus Egher de Calcar (?), der Informatio meditationis de passione Domini des Henricus Egher de Calcar, einigen Schriften des Iohannes Gerson (so z.B. mit dem Opusculum tripartitum, De pollutione nocturna et praeparatione ad missam), der Regula novitiorum des Bonaventura, De spiritualibus ascensionibus des Gerardus Zerbolt de Zutphania; 985 (829; P 15) (Österreich [?]; M. und 2. H. 15. Jh.): Schulhs. insb. mit dem Doctrinale des Alexander de Villa Dei, der Ars minor cum commentario des Donatus, einem Tractatus de arte musicae, dem Commentarius in Doctrinale Alexandri de Villa Dei des Nicolaus Dybinus, den Flores grammaticae des Ludolphus de Luco de Hildesheim, dem Graecismus des Eberhardus Bethuniensis; 988 (848; P 38) (Südwestdeutschland/Diözese Konstanz [?], Wien [?]; um 1400): Diaeta salutis des Guilelmus de Lancea, Compendium moralitatum des Iacobus de Lausanna, Summa confessorum des Ps.-Conradus de Huxaria, Flores parvi philosophiae des Iohannes de Fonte; 1020 (179; D 16) (Zittau; a. 1426): Vocabularius «Ex quo»; 1058 (183; D 20) (Südwestdeutschland [?]; M. 15. Jh.): Vocabularius «Ex quo»; 1075 (421; H 38) (Melk; a. 1494-1499): Catalogus librorum Mellicensium de anno 1483, Schriften des Iohannes Bondi de Aquilegia (wie Theorica dictaminis [?], Practica dictaminis, Tractatus exordiendi [?], De usurpantibus alienum officium, de prudente et de stulto [?], Libellus de epithetis ad utilitatem rudium compilatus, Flores super arte et usu dictaminis, Exordia super diversis materiis applicanda [?], Lucerna dictaminis, De coloribus rhetoricis [?]), Werke des Iohannes Schlitpacher de Weilheim (wie die Collatio in die corporis Christi a. 1471, die Collatio in festo purificationis BMV a. 1474, die Collatio in cena Domini a. 1473, die Collatio de conceptione BMV a. 1475, den Sermo in vigilia nativitatis Domini a. 1466, die Collatio in festo Pentecosten a. 1470, die Collatio pronuntiata die 11 Decembris 1468 in Gottwico, das Manuale viaticum regulae s. Benedicti), Chiromantia spiritualis (inc. Haec est chiromantia spiritualis), Ephemerides des Iohannes Regiomontanus, Liber astronomicus des Guido Bonatus, Speculum monachorum des Bernardus Ayglerius, Hortus sanitatis (inc. Omnipotentis aeternique Dei), Expositio regulae s. Benedicti und Quaestiones evangeliorum una cum opere «Flos theologiae» des Iohannes de Turrecremata, Commentarius in librum Iob des Iohannes de Hesdinio, Epitoma in utramque Ciceronis rhetoricam cum arte memorativa nova et modo epistolandi utilissimo des Conradus Celtis; 1086 (931; -) (Melk; 15. Jh.): Sammelhs. u.a. mit den Schriften des Iohannes Schlitpacher de Weilheim (wie insb. das Memoriale metricum quattuor librorum Sententiarum oder die Expositio metrica super oratione Dominica), den Fabulae des Odo de Ciringtonia, der Visio Isidori (inc. Fuit quidam frater eductus = Ep. 10 des Bonifatius), der Confessio fidei des Ps.-Alcuinus, dem Tractatus de mundi duratione usque ad Christi domini nativitatem des Iohannes de Werdea; 1087 (932; -) (Melk, Mondsee; 15. Jh., 4. V. 15. Jh., a. 1481): Sammelhs. u.a. mit einer Vita s. Benedicti picta metrice (inc. Hic ablactatus puer est), den Versus de forma vivendi monachorum (inc. Christus nobis tradidit normam), der Litania omnium sanctorum des Ps.-Franciscus Petrarcha, dem Consolatorium timoratae conscientiae des Iohannes Nider, einem Commentarius in Doctrinale Alexandri de Villa Dei, der Candela seu lucerna dictaminis (inc. Rhetorica valet alma suae artis magistra), der Regula des Benedictus de Nursia, dem Sanitatis conservator des Conradus Eichstetensis, dem Traktat De horis canonicis des Henricus de Bitterfeld, der Visio Philiberti, der Informatio meditationis de passione Domini des Henricus Egher de Calcar; 1088 (604; L 25) (Melk; 2. V. 15. Jh.): Sammelhs. u.a. mit De exterioris et interioris hominis compositione des David de Augusta, dem Dialogus miraculorum des Caesarius Heisterbacensis, De spiritualibus ascensionibus des Gerardus Zerbolt de Zutphania, dem Liber de vinis des Arnaldus de Villanova, dem Tractatulus de quantitatibus syllabarum excerptus ex Doctrinali Alexandri de Villa Dei und der Glossula in Tractatulum de quantitatibus syllabarum des Iohannes Schlitpacher de Weilheim, De quadrante des Iohannes de Gmunden, dem Liber De excommunicatione et interdicto des Berengarius Fredoli; 1094 (424; H 42) (Melk; 2. Dr. 15. Jh.): Werke des Iohannes Schlitpacher de Weilheim (wie der Tractatulus de quantitatibus syllabarum et figuris grammaticalibus excerptus ex Doctrinali Alexandri de Villa Dei, die Glossula in Tractatulum de quantitatibus syllabarum et figuris grammaticalibus, die Avisamenta pro reformatione monasterii in Ettal 1442), Catholicon des Iohannes de Balbis Ianuensis, De exterioris et interioris hominis compositione des David de Augusta, Excerpta ex historia Marci Pauli de Veneciis de regionibus orientalibus, Epistola ad Manuelem I. Komnenos des Ps.-Iohannes Presbyter, Manuale confessorum des Iohannes Nider; 1153 (906; Q 45) (Wien, Melk; 5. Jz., 2. H. 15. Jh.): Sammelhs. u.a. mit Iesuida des Hieronymus de Vallibus, Vetula des Ps.-Ovidius, Elegia des Henricus Septimellensis; 1218 (1782, 1771; -) (Melk; M. 15. Jh.): Libellus precum; 1381 (280; E 71) (Melk; 2. V. 15. Jh.): Theol. Sammelhs. insb. mit dem Claviger Psalterii des Iohannes Schlitpacher de Weilheim, Schriften des Honorius Augustodunensis, dem Traktat De tribus partibus paenitentiae des Nicolaus de Dinkelsbühl, der Vita Iesu Christi des Michael de Massa (?), De proprietate des Henricus de Hassia, De tribus essentialibus omnium religiosorum des Nicolaus Kempf de Argentina, De spiritualibus ascensionibus des Gerardus Zerbolt de Zutphania; 1396 (1844, 1679; H 30) (Göttweig; a. 1468-1469): Werke des Iohannes Schlitpacher der Weilheim (wie u.a. das Summarium de continentia Bibliae, die Extractiones aliquarum Bibliae dictionum, die Summula de continentia regulari); 1560 (61; B 26) (Melk; 3. V. 15. Jh.): Theol.-hist. Sammelhs. u.a. mit De mystica theologia des Ps.-Areopagita (transl.: Iohannes Sarracenus; cum glossa Thomae Vercellensis et Roberti Grosseteste intermixta), dem Compendium tractatus «De Emmanuele» Richardi de Sancto Victore des Iohannes Schlitpacher de Weilheim, dem Traktat De ortu, progressu et fine regnorum et praecipue regni seu imperii Romani des Engelbertus Admontensis, dem Scriptum ad Iohannem Schlitpacher de duratione mundi des Iohannes de Werdea, der gekürzten Fassung des Ordo iudiciarius «Antequam»; 1567 (463; H 84) (Nordbayern [?]; 15. Jh.): Aszet.-medizin. Sammelhs. u.a. mit De horis canonicis des Paulus Cholner; 1577 (77; B 44/1) (Melk; M. 15. Jh.): Aszet.-liturg. Sammelhs.; 1582 (285; E 76) (Melk; M. 15. Jh.): lat./dt. Regula s. Benedicti; 1604 (1826, 1705; -) (Melk; M. 15. Jh.): Psalterium Mellicense, Officium de passione Domini des Bonaventura, Opusculum tripartitum des Iohannes Gerson; 1646 (657; L 87) (Melk; a. 1447): Aszet. Sammelhs. u.a. mit dem Memoriale Regulae sancti Benedicti des Petrus de Rosenheim, dem Tractatus de imitatione Christi des Thomas a Kempis (?), dem Liber de praecepto et dispensatione des Bernardus Claraevallensis; 1665 (925; R 8) (Melk [?]; A. 15. Jh.): Soliloquium animae ad Deum des Ps.-Augustinus, Proslogion und Meditationes seu orationes des Anselmus Cantuariensis; 1721 (937; -) (Nordbayern [?]; A. 15. Jh.): Rituale für Dominikanerinnen; 1738 (1827, 1708; -) (Melk; a. 1457): Processionale, Rituale; 1743 (472; H 94) (Melk; 3. V. 15. Jh.): Lat./dt. Sammelhs. u.a. mit De septem donis Spiritus Sancti des Nicolaus de Dinkelsbühl, De exterioris et interioris hominis compositione des David de Augusta, dem Parabolarium des Galandus Regniacensis, dem Soliloquium seu Meditationes des Ecbertus Schonaugiensis, der Epistola de tribus votis substantialibus religiosorum des Humbertus de Romanis, dem Tractatus de officio missae des Henricus de Hassia; 1761 (415; H 31) (Wien oder Melk [?]; a. 1483-1485): Sammelhs. mit humanistischen Texten aus dem universitären Bereich; 1763 (60; B 25) (Melk; a. 1465/1466): Summarium de continentia Bibliae des Iohannes Schlitpacher de Weilheim; 1767 (426; H 45/1) (Melk; M. 15. Jh.): Sammelhs. v.a. mit der Briefkorrespondenz sowie den Schriften des Iohannes Schlitpacher de Weilheim (wie der Responsio ad apologiam Iohannis Keck pro tractatu «Ecclesiasticus unitor», dem Compendium Summae de vitiis et virtutibus Guilelmi Alverni, dem Compendium operis «De universo» Guilelmi Alverni, dem Compendium tractatus «De fide et legibus» Guilelmi Alverni, dem Compendium operis «De sacramentis» Guilelmi Alverni, dem Compendium operis «De rhetorica divina» Guilelmi Alverni), den Avizamenta utilia tempore schismatis pro timoratis conscientiis sowie dem Tractatus epistolaris de donis Spiritus Sancti ad Iohannem Schlitpacher de Weilheim des Marquardus Sprenger; 1771 (616; L 41) (Melk; a. 1496-1497): Gramm.-, rhetor.-, philos.-, theol. Sammelhs. u.a. mit dem Tractatus de arte praedicandi des Iohannes Rudolfus de Haymis Misnensis, den Summulae logicales des Petrus Hispanus, dem Commentum in Donatum metricum des Dietmarus magister rector scholarium Wiennae ad Scotos, einer Kurzversion von De artificioso modo praedicandi des Alexander Essebiensis, dem Experimentarius des Bernardus Silvestris; 1793 (581; K 56) (Melk [?]; 2. und 3. V. 15. Jh.): Pastoraltheol. Sammelhs. insb. mit dem Tractatus epistolaris de gymnasio et studio generali in Germanicis ordinis Benedictini monasteriis erigendo des Henricus Lur, einem Lectionarium Epistolarium per circulum anni [mit lat./dt. Interlinearglossen], einem Lectionarium Evangelia per circulum anni [mit lat./dt. Interlinearglossen], Glossen des Conradus de Geisenfeld (In Epistolam ad Galatas, In Epistolam ad Titum, In Epistolam Iacobi, In Epistolas I-II Petri), dem Summarium biblicum des Alexander de Villa Dei; 1795 (173; D 9) (Wien [?]; M./2. H. 15. Jh.): Wiener Universitätshs. insb. mit dem kommentierten Doctrinale des Alexander de Villa Dei, den Quaestiones circa regulas grammaticales des Iohannes de Werdea, dem Commentarius in Doctrinale Alexandri de Villa Dei des Nicolaus Dybinus; 1835 (416; H 32) (Melk; 3. V. 15. Jh.): Theol. Sammelhs. v.a. mit Schriften des Iohannes Schlitpacher de Weilheim (wie der Summula de continentia regulari, dem Tractatulus de quantitatibus syllabarum excerptus ex Doctrinale Alexandri de Villa Dei, den Extractiones aliquarum Bibliae dictionum, dem Compendium tractatus «De trinitate» Richardi de Sancto Victore, dem Compendium tractatus «De divinis praedicationibus» Hugonis de Sancto Victore, dem Rememorativum breve sex generum contemplationis ex tractatu «De contemplatione sive Beniamin maior» Richardi de Sancto Victore, De mundi duratione usque ad nativitatem Christi, dem Memoriale Bibliae metricum, dem Memoriale metricum quattuor librorum Sententiarum, der Summa materialis Psalmorum, dem Traktat De felicitate beatorum), und auch De consolatione theologiae [Exzerptfassung Typ I «Accingi»] des Iohannes de Tambaco, De arte audiendi confessiones des Iohannes Gerson, mit dem Tractatus de arte praedicandi des Iohannes Rudolfus de Haymis Misnensis; 1916 (552; K 24 [2]) (Melk; 3. V. 15. Jh.): Lat./dt. Sammelhs. u.a. mit De correctione calendarii des Hermannus de Soest, den Addditiones 1-1100 ad Postillam Nicolai de Lyra des Paulus Burgos, einer glossierten Kurzfassung der Musica speculativa des Iohannes de Muris, dem Laborinthus des Eberhardus Alemannus, den Epitome virorum illustrium Francisci Petrarcae des Lombardus de Serico, dem häufig dem Gualterius Burlaeus zugeschriebenen Traktat De vita et moribus philosophorum, einem lat./dt. Vocabularius «Esse-essentia», der Summa de casibus [lib. VIII., tit. 41: «De significatione verborum] des Asteanus de Asti; 1941 (180; D 17) (Nördlingen; a. 1441, 2. V. 15. Jh.): Tractatus de improbatione modorum significandi sive Destructiones modorum significandi des Thomas Maulefelth (?), Doctrinale des Alexander de Villa Dei, Werke des Iohannes de Garlandia (wie die Verba deponentialia, der Liber de compositionibus, Paeniteas cito, Distigium); 1961 (891; Q 28/1) (Melk; a. 1499): Biblia aurea des Antonius Rampegolus, Summa confessorum des Thomas de Chobham. Konkordanzen und Übersichten der Signaturen aus den verschiedenen Jahrhunderten beschließen den ersten Teilband. Der Registerband dient mit seinem Incipit-Register und seinen Indizes der Personen, Orte, Titel und Sachen der Erschließung des Handschriftenkatalogs. Das Buch ist von Pierre-Maurice Bogaert in «Revue Bénédictine» 128 (2018)  215-6 rezensiert worden. (Michael Bachmann)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Paulus Burgensis n. 1350 ca., m. 29/30-8-1435
Additiones ad Postillam Nicholai de Lyra super Biblia

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Donatus grammaticus
Ars grammatica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508
Ars memorativa

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Avisamenta pro reformatione monasterii in Ettal [1442] (In Christi nomine qui totius bonitatis fons est et origo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Marquardus Sprenger de Monaco n. ante 1400, m. 1474 ca.
Avizamenta utilia tempore currentis schismatis pro timoratis conscientiis (Cum Domino Iesu discipulis suis gloriam suam in monte ostendente... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boncompagnus de Signa magister n. 1165/1175, m. post 1240
Boncompagnus

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Epistolografia e artes dictandi
Candela seu lucerna dictaminis (Rhetorica valet alma suae artis magistra... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerhardus Cremonensis n. 1114, m. 1187
Canon medicinae [opus Avicennae; translatio ex arabico]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Pecham n. 1225/1230 ca., m. 8-12-1292
Canticum pauperis pro dilecto

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guarinus Veronensis n. 1374, m. 4-12-1460
Carmina differentialia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Ianuensis de Balbis v. 1272, m. 1298/1299
Catholicon

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Scienze miste
Arti divinatorie
Chiromantia spiritualis (Haec est chiromantia spiritualis vera infallibilis atque certa... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Claviger psalterii (Circa librum Psalmorum est sciendum quod quamquam apud Hebraeos teste beato Hieronymo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Ebendorfer n. 10-8-1388, m. 12-1-1464
Collatio in adventu et praesentatione ad concilium Basileense [1432] (Reverendissimi in Christo patres et viri praeclarissimi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Collationes

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
Collationes in decem praecepta [reportatio]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
Collationes in orationem dominicam [reportatio]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
Collationes in Symbolum apostolorum [reportatio Reginaldi de Piperno]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Turrecremata n. 1388, m. 26-9-1468
Collationes super evangeliis de tempore et de sanctis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Bertrucius m. 1347
Collectorium totius fere medicinae

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia
Vitae, miracula, passiones, translationes et alia hagiographica
Colomannus in Austria martyr m. 1012

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Logica scolastica
Commentarium «Scio neminem» [in Martini de Dacia tractatum De modis significandi] (Scio neminem bene vivere sine studio scientiae... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253
Commentarium in Dionysii pseudo Areopagitae De mystica theologia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus de Euremodio v. 1480
Commentarium in Disticha Catonis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Hesdinio v. 1353, m. 1370
Commentarium in Iob (Reverendo in Christo patri ac domino, domino Guidoni de Bononia, Dei providentia episcopo Portuensi et S.R.E. cardinali... Quia, ut dicit Cassiodorus epistolarum seu variarum libro tertio epistola sexta, sicut indigna posteritas laudes antiqui generis abnegat....... Usque in tempus sustinebit patiens, et postea redditio iucunditatis. Eccli. I (29). Sicut sciunt omnes, et beatus Gregorius narrat in prologo istius libri, inter omnes sanctos singulari praerogativa...... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Dybinus n. 1330/1335, m. ante 1387
Commentarius in Doctrinale Alexandri de Villa Dei

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Dietmarus magister rector scholarium Wiennae ad Scotos v. 1393
Commentum in Donatum metricum (Ad commendationem scientiae grammaticae loquitur Alanus dicens... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium lecturae Mellicensis Nicolai de Dinkelsbühl

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus de Lausanna m. 1321/1322
Compendium moralitatum (Abicere. Abicit mundus pauperes et honorat divites... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium operis «De rhetorica divina» Guilelmi Alverni (Circa principium rhetoricae divinalis Guilelmi praecellentiam orationis ex tribus astruit... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium operis «De sacramentis» Guilelmi Alverni (Praemittit in prologo suo de sacramentis Guilelmus Parisiensis ratione recti ordinis ad librum praecedentem id est quintum scientiae divinalis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium operis «De universo» Guilelmi Alverni (Scientia de universo sive universitate creatorum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium Summae de vitiis et virtutibus Guilelmi Alverni (Ex prima parte tractatus de virtutibus domini Guilelmi Parisiensis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albertus Magnus pseudo
Compendium theologicae veritatis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo Ripelin de Argentina n. 1200 ca., m. 1268
Compendium theologicae veritatis (Veritatis theologicae sublimitas, cum sit superni splendoris radius illuminans intellectum Deum esse multis modis ostenditur. Hoc enim fides recta testatur)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium tractatus «De Emmanuele» Richardi de Sancto Victore (Septimo capitulo Isaiae propheta ita scribitur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium tractatus «De trinitate» Richardi de Sancto Victore (Sancto Paulo teste sine fide impossibile est placere Deo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium tractatus de fide et legibus Guilelmi Alverni (Dominus Guilelmus Parisiensis in prologo tractatus de fide et legibus summarie praemittit materias ab eo pertractandas... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Compendium tractatus Hugonis de Sancto Caro «De divinis praedicationibus» et notulae breves (Iuxta sanctorum traditionem quaedam quae unum sunt tria esse dicuntur scilicet essentia persona et notio... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Sacro Bosco n. 1200 ca., m. 1256
Compotus (Compotus est scientia considerans tempora ex solis et lune motibus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Erfordia magister v. 1330-1400
Computus chirometralis cum commentario [2 libri; liber primus computus minor, liber secundus computus maior dicitur] (?) (Cognitio veritatis de pausis temporum circa motum solis et lunae orbium et aliorum planetarum mundi... De (Ut) solis et lunae motu et ad sui motum requisita quae iuxta vulgaris saepius videntur ignorari computo brevi et metrico declarantur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Eligerus de Gondersleuen fl. 1350-1357
Computus chirometralis cum commentario [2 libri; liber primus computus minor, liber secundus computus maior dicitur] (?) (Cognitio veritatis de pausis temporum circa motum solis et lunae orbium et aliorum planetarum mundi... De (Ut) solis et lunae motu et ad sui motum requisita quae iuxta vulgaris saepius videntur ignorari computo brevi et metrico declarantur... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Computo e calendari
Computus Nurembergensis (Omnia cum inferiora motibus corporum superiorum gubernentur quare de ipsorum motuum inventione pariter... Omnia cum inferiora motibus corporum superiorum gubernantur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Fonte m. post 1303
Conclusiones super quattuor libros Sententiarum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Udalricus Campililiensis abbas fl. 1345-1351, m. ante 1358
Concordantiae caritatis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Fiscamnensis abbas n. 990 ca., m. 22-2-1078
Confessio fidei

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alcuinus pseudo
Confessio fidei (Adesto mihi, lumen verum, Deus pater omnipotens. Adesto mihi)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Friburgo lector OP n. 1250 ca., m. 10-3-1314
Confessionale

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio pseudo
Confessionale

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Marchesinus e Regio Lepidi fl. 1275-1297
Confessionale (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius n. 480 ca., m. 524
Consolatio Philosophiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Nider n. 1380 ca., m. 13-8-1438
Consolatorium timoratae conscientiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Lombardus a Serico n. saec. XIV ante med., m. 11-8-1390
Continuationes Petrarchae Epithomae et Compendii

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Felix Hemmerli n. 1388/1389, m. 1458/1459
Contra validos mendicantes [a. 1438]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerhardus de Vliederhoven v. 1360-1402
Cordiale (Memorare novissima tua et in aeternum non peccabis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Sweydnycz v. 1388, fl. 1400 ca.
Correctoria et epistolae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Dinkelsbühl n. 1360 ca., m. 17-3-1433
De adoratione imaginum (Utrum Christi et sanctorum imaginibus sit latriae vel duliae cultus exhibendus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo de Sancto Victore pseudo
De anima

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
De arte audiendi confessiones

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus de Fusignano m. 1333
De arte praedicandi (Oro ut caritas vestra magis ac magis habundet in scientia... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
De articulis fidei et ecclesiae sacramentis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alexander Essebiensis fl. 1163-1201, m. post 1213
De artificioso modo praedicandi

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ephraem Syrus
De beatitudine animae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Dionysius pseudo Areopagita saec. V-VI
De caelesti hierarchia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Scottus Eriugena n. 810 ca., m. post 877
De caelesti hierarchia [opus Dionysii pseudo Areopagitae; translatio ex graeco]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
De cognitione castitatis et pollutione diurna

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Honorius Augustodunensis presbyter et scholasticus n. 1080 ca., m. post 1153
De cognitione verae vitae [ca. 1140] (Sapientia Dei, quae os muti aperuit, et rudibili animali humana verba formare tribuit, me quoque non solum sermone, sed etiam scientia imperitum ad fandum impellit)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
De coloribus rhetoricis (?) (Quare exornationes colores rhetorici nominantur... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ephraem Syrus
De compunctione cordis (Dolor me in verba... Venite dilectissimi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Tambaco n. 1288, m. 10-10-1372
De consolatione theologiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
De consolatione theologiae [a. 1418]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus Egher Calcariensis n. 1328, m. 20-12-1408
De cottidiano holocausto spiritualis exercitii (?) (Volens purgari de peccatis, gratiam impetrare et indulgentiam consequi salutarem... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ephraem Syrus
De die iudicii

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ephraem Syrus
De die iudicii et de resurrectione

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De disciplina scholarium

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius pseudo
De disciplina scholarium

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Marcus Paulus Venetus (versiones latinae) n. 1254, m. 8-1-1324
De diversis hominum generibus et diversitatibus regionum mundanarum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Dionysius pseudo Areopagita saec. V-VI
De divinis nominibus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Sarracenus saec. XII
De divinis nominibus [opus Dionysii pseudo Areopagitae; translatio ex graeco; cum epistola praefatoria ad Odonem de Diogilo]

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Augustinus Aurelius pseudo
De dulci admonitione animae (Anima mea si vis amari a deo, reforma in te imaginem tuam... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De dulci admonitione animae (Anima mea si vis amari a deo, reforma in te imaginem tuam... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De duobus sociis mirabiliter in vita mirabilius in morte sociatis (Sicut semper vinum bibere aut semper aquam contrarium est alternis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
David Augustensis n. 1200/1210, m. 15/19-11-1272
De exterioris et interioris hominis compositione secundum triplicem statum incipientium, proficientium et perfectorum libri tres

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
De felicitate beatorum (Magister sententiarum libro secundo distinctione prima scribit... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De honestate clericorum (Honestas clericorum consistit in duobus ut sint ordinati interius exteriusque... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Bitterfeld v. 1386, m. 1405 ca.
De horis canonicis (Septies in die laudem dixi tibi... Quamvis deus semper et in omni tempore a nobis sit laudandus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas a Kempis n. 1379/1380, m. 25-7-1471
De imitatione Christi (?)

PARTE TERZA
STORIA DELLA CULTURA E DELLA SPIRITUALITÀ
Ascetica e mistica
De imitatione Christi (Qui sequitur me... Haec sunt verba Christi)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ephraem Syrus
De luctaminibus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Innocentius III papa n. 1160/1161, m. 16-7-1216
De miseria humanae conditionis (Modicum ocii, quod inter multas angustias Quare de vulva matris mee egressus sum)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Martinus de Dacia magister v. 1260 ca., m. 10-8-1304
De modis significandi

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Bononia fl. ante XV ex.
De modo devolvendi et trahendi causas ad Romanam curiam (Duplex est modus devolvendi sive trahendi causas ad Romanam curiam ut in ipsa curia tractentur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
De mundi duratione usque ad nativitatem Christi (In nomine beatissimae et individuae divinae trinitatis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Berno Augiensis abbas n. 978 ca., m. 7-6-1048
De musica (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Dionysius pseudo Areopagita saec. V-VI
De mystica theologia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
De mystica theologia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Sarracenus saec. XII
De mystica theologia [opus Dionysii pseudo Areopagitae; translatio ex graeco; cum epistola praefatoria ad Odonem de Diogilo]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
De non esu carnium apud Carthusienses

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Dinkelsbühl n. 1360 ca., m. 17-3-1433
De oratione dominica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Homo Dei m. 1049?
De ordine vitae et morum institutione

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Engelbertus Admontensis abbas n. 1250 ca., m. 16-5-1331
De ortu, progressu et fine Romani imperii (Quod in omnibus rebus ad invicem est aliqua prelecio et subiectio... Consedentibus et colloquentibus mecum aliquando quibusdam familiaribus viris prudentibus et maturis contigit... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
De parvulis ad Christum trahendis

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ephraem Syrus
De patientia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274
De perfectione vitae ad sorores (Beatus homo, quem tu erudieris, Domine Ad perfectionis vitae fastigium sponsae Christi cupienti conscendere)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
De pollutione nocturna et praeparatione ad missam

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
De rationibus fidei ad cantorem Antiochenum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Alvernus n. 1180 ca., m. 30-3-1249
De rhetorica divina (In sacris ac sanctificatius exercitationibus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Innocentius III papa n. 1160/1161, m. 16-7-1216
De sacro altaris mysterio (Tria sunt, in quibus praecipue divina lex consistit Cum apostolicae sedis antistes celebriter agit missarum solemnia)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Dinkelsbühl n. 1360 ca., m. 17-3-1433
De septem donis Spiritus Sancti

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Dinkelsbühl n. 1360 ca., m. 17-3-1433
De septem peccatis capitalibus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerhardus Zerbolt de Zutphen n. 1367, m. 4-12-1398
De spiritualibus ascensionibus

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Diritto
Ius civile
Capitula, Constitutiones, Decreta, Edicta, Leges, Libri feudorum, Rescripta, Summae, etc.
De successione ab intestato

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Cinus Pistoriensis n. 1265/1270, m. 1336/1337
De successione ab intestato (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Kempf n. 1410/1416, m. 20-11-1497
De tribus essentialibus omnium religiosorum (Tria sunt omnis religionis fundamenta... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Dinkelsbühl n. 1360 ca., m. 17-3-1433
De tribus partibus poenitentiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
De usurpantibus alienum officium, de prudente et de stulto (?) (Quot et quanta mala proveniant et vituperia generentur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albertus Magnus pseudo
De virtutibus animae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De virtutibus animae (Sunt quaedam vitia quae frequenter virtutum speciem)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De vita et moribus philosophorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Galterius Burlaeus pseudo
De vita et moribus philosophorum (De vita et moribus philosophorum veterum tractaturus multa que ab antiquis autoribus in diversis libris... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi n. 1405 ca., m. 8-4-1478
Declarationes aliae grammaticalium ac logicalium (Quero, an hec sit congrua... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi n. 1405 ca., m. 8-4-1478
Declarationes diversarum propositionum grammaticalium, logicalium et metaphysicalium (Adjectivum voce tantum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Garlandia n. 1195 ca., m. post 1272
Deponentialia (?) (Ad vescendum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Philippus Brusserius n. 1260 ca., m. 1340
Descriptio Terrae Sanctae (Gloriose et sancte trinitatis (civitatis) Iherusalem nec non et totius terre sancte peregrinaciones scire cupientes oportet prius)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Burchardus de Monte Sion fl. 1271-1295
Descriptio Terrae Sanctae (Incipit opusculum a fratre Brocardo teutonico de ordine predicatorum de descriptione terre sancte Dilectissimo in Christo Iesu patri fratri Burchardo lectori fratrum ordinis praedicatorum in Magdeburch)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus de Alliaco n. 1350 ca., m. 9-8-1420
Destructiones modorum significandi (Naturae vinculo astrictus non modicum in scientiis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus de Lanicia m. ante 1310
Diaeta vel via salutis (Hec est via, ambulate in ea (Is. 30,21) Magnam misericordiam facit qui erranti viam ostendit Primo igitur nota de peccato vel vitio in communu)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604
Dialogorum libri IV

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Dialogus inter persecutorem et zelatorem religiosorum et vocatur Flaccus poeta (Claustralis vitae quondam sanctissimus ordo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Caesarius Heisterbacensis prior n. 1180 ca., m. post 1240
Dialogus miraculorum [a. 1219-1223]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Byardo fl. saec. XIII post med.
Dictionarius pauperum (Abstinentia est duplex... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Testi
Disticha Catonis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Garlandia n. 1195 ca., m. post 1272
Distigium (Cespitat in phaleris hippus blactaque supinis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bindus de Senis frater OESA m. 17-10-1390
Distinctiones sive concordantiae historiales Veteris et Novi Testamenti (?) (Tanta pollet excellentia praedicationis officium, quod Salvator noster... Abstinentia est meriti augmentativa... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Antonius Rampegolus de Ianua n. 1360 ca., m. 1422 ca.
Distinctiones sive concordantiae historiales Veteris et Novi Testamenti (?) (Tanta pollet excellentia praedicationis officium, quod Salvator noster... Abstinentia est meriti augmentativa... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Prudentius
Dittochaeon (Eva columba fuit, tum candida, nigra deinde, facta per anguinum... Adventante Deo descendit nuntius alto Gabriel... Bis duodena senum sedes peteris citharisque... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alexander de Villa Dei n. 1160/1170 ca., m. 1240 ca.
Doctrinale

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus Septimellensis fl. 1192/1194
Elegia [502 disticha; quattuor libri] (Quomodo sola sedet probitas! Flet et ingemit, aleph!... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Euclides Alexandrinus
Elementa

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Ketenensis fl. 1143-1144, m. post 1157
Elementa [opus Euclidis; translatio ex arabico] (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Adelardus Bathoniensis n. 1080 ca., m. 1151
Elementa [opus Euclidis; translatio ex arabico; versio secunda] (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Marquardus Sprenger de Monaco n. ante 1400, m. 1474 ca.
Elucidatorium mysticae theologiae (Qui me elucidant, vitam eternam habebunt... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Regiomontanus n. 6-6-1436, m. 6/8-7-1476
Ephemerides

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus Lur v. 1431-1476
Epistola ad Melchiorem Stamham pro gymnasii erectione [14.7.1473] (Moyses cum esset princeps in populo de Ietro gratanter consilium admisit exod XVIII et Balaam vocibus asine acquievit... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Humbertus de Romanis n. 1194/1200, m. 14-7-1277
Epistola de tribus votis substantialibus religiosorum (Filiis gratiae et coheredibus gloriae, fratribus carissimis de Ordine Praedicatorum universis, frater Humbertus, eiusdem ordinis magister et servus... non sunt omnino reputanda, dilectissimi, quae divine laudi non militant... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Epistola Iohannis presbyteri, regis Indiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rodericus Sancii de Arevalo n. 1404, m. 4-10-1470
Epistola lugubris et moesta, simul et consolatoria, de infelici expugnatione insulae Euboeae dictae Nigropontis, a perfido crucis Christi hoste Turcarum impiissimo principe et tyranno nuper inflicta (Audivi et conturbatus est venter meus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonifatius n. 675 ca., m. 5-6-754
Epistolae [37]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hieronymus de Mondsee n. 1420 ca., m. 9-10-1475
Epistolae de duracione mundi ad Iohannem Schlitpacher [2, a. 1471] (In nomine Domini... Multe pericie religioso patri Johanni Schlitpacher... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508
Epitoma in utramque Ciceronis rhetoricam [a. 1492]

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Evangelia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Exercitatorium monachale sive Cartusiense (Volens purgari a peccatis, graciam impetrare et indulgenciam consequi salutare... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
Exordia super diversis materiis applicanda (?) (Exordia sumpta contra ingratitudinem... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Silvestris m. 1159 ca.
Experimentarius [translatio ex arabico]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Gallus m. 5-12-1246
Explanatio corporis Dionysiaci

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Honorius Augustodunensis presbyter et scholasticus n. 1080 ca., m. post 1153
Expositio in Cantica Veteris et Novi Testamenti (Postquam de psalmis quae Dominus dedit diximus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Expositio metrica super oratione dominica (Tres oratio donat fructus ipsam meretur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Honorius Augustodunensis presbyter et scholasticus n. 1080 ca., m. post 1153
Expositio Psalterii [ca. 1133-1147] (Christiano patri verbo et exemplo relucenti ut speculum... Psalterium Gallicum autem, non Romanum explanabimus... Multa sunt indoctis de Psalterio dicenda... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Turrecremata n. 1388, m. 26-9-1468
Expositio regulae sancti Benedicti [Florentiae a. 1442]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Sancto Amando magister n. 1230 ca., m. 7-5-1303
Expositio super Antidotarium Nicolai (Operatio medicine secundum Iohannitium consistit in tribus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Keck n. 1400, m. 29-6-1450
Expositio super regulam sancti Benedicti

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Expositiones rarorum vocabulorum (Cataphrygae haeretici Spiritum sanctum super se venisse mentiti sunt... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Gallus m. 5-12-1246
Extractio de libris beati Dionysii

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Extractiones aliquarum bibliae dictionum (Nota prima regula: Dictiones non latinae nec declinationem latinam habentes in fine acuuntur secundum illud Doctrinalis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Odo de Ceritona n. 1180, m. 1247
Fabulae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Ludolphus de Luco saec. XIII/XIV
Flores grammaticae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
Flores regularum super arte et usu dictaminis (Viris venerabilibus et discretis iudicibus et notariis scolaribus... Dictamen est ad unamquamque rem... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hermannus Gygas fl. 1292-1345/1349
Flores temporum (?) (Mariae Virginis indignus famulus ego frater Hermannus... Prima aetas duravit ab Adamo ad Nohae duo millia annorum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Flores temporum (Mariae virginis indignus famulus ego frater Hermannus... Prima aetas duravit ab Adamo ad Nohae duo millia annorum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Hassia senior n. 1325, m. 11-2-1397
Forma vivendi, quam tradidit Christus [50 strophae] (?) (Christus nobis tradidit formam hic vivendi et exemplo docuit viam gradiendi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Aulae Regiae abbas n. 1260/1275, m. post 1339
Formula in aedificationem fratris et monachi devoti [215 versus] (?) (O bone claustralis, Christi protecte sub alis per celerem cursum properans ad premia sursum... )

PARTE TERZA
STORIA DELLA CULTURA E DELLA SPIRITUALITÀ
Ascetica e mistica
Formula in aedificationem fratris et monachi devoti [215 versus] (O bone claustralis, Christi protecte sub alis per celerem cursum properans ad premia sursum)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Fragmentum Bibliae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Conradus de Geisenfeld n. 1400 ca., m.10-5-1460
Glossa interlinearis ad Galathas, Titi, Iacobi, I et II Petri

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Eberhardus Bethuniensis m. 1212 ca.
Graecismus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Historia fundationis monasterii Mellicensis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus de Vitriaco n. 1160/1170, m. 1-5-1240
Historia Hierosolymitana abbreviata [a. 1216-1223/1224, libri duo: I «Historia orientalis»; II «Historia occidentalis»] (Terra sancta promissionis, Deo amabilis et sanctis angelis venerabilis et universo mundo admirabilis, a Deo electa Cum igitur orientalis ecclesia, que quondam a finibus terre uenit audire sapientiam Salomonis)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Hortus sanitatis (Omnipotentis aeternique dei totius naturae... Aaron grece arabice sincantica latine vero barba aaron... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hieronymus de Vallibus n. 1420 ca., m. 1494 ca.
Iesuida seu Carmen de passione Iesu Christi

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia
Vitae, miracula, passiones, translationes et alia hagiographica
Iesus Christus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus Egher Calcariensis n. 1328, m. 20-12-1408
Informatio meditationis de passione Domini (In Deuteronomio legitur, quod cum sanctus Moyses daret populo precepta legis dixit... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Narcissus Herz de Berching v. 1406, m. 16-10-1442
Informatio seu consilium in materia dispensationis pro concilio Basileensi (Circa materia unionis quam inierunt reverendissimi patres et illustrissimi principes sacri Romani imperii electores... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannitius n. 808, m. 873
Isagoge ad Tegni Galeni

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Franciscus Petrarcha n. 20-7-1304, m. 19-7-1374
Itinerarium breve de Ianua usque ad Ierusalem et Terram Sanctam

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Martinus Bylica de Olkusz n. ca. 1433, m. 1494
Iudicium de cometa anni 1468 (Cum tuam noverim maiestatem, serenissime princeps... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Martinus Bylica de Olkusz n. ca. 1433, m. 1494
Iudicium de cometa anni 1472 (Cometa est stella velut discursus sideris habens in ipso... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Gamundia astronomus n. 1380 ca., m. 23-2-1442
Kalendarium

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Eberhardus Alemannus fl. 1212-1280
Laborintus

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Liturgia
Libri liturgici
Lectionaria

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia
Martyrologia, passionaria, libelli
Legendarium Austriacum Minus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Ambrosius Autpertus m. 30-1-784
Libellus de conflictu vitiorum atque virtutum (Apostolica vox clamat per orbem, atque in procinctu fidei positis, ne securitate torpeant, dicit: «Omnes qui pie volunt vivere... patientur». Et ecce quia Christianitas in suis principibus iam religiosa... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
Libellus de epithetis (Distincciones personarum satis sufficienter per tabulas practice prehabite distribuuntur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Franciscus Castellensis monachus saec. XIV ex.-XV in.
Libellus epistolaris quaestionum regularium de vita sanctimonialium virginum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Avicenna n. 973/980, m. 1037
Liber Canonis [al-Qanun fi'l-tibb]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Claraevallensis abbas n. 1090 ca., m. 20-8-1153
Liber de praecepto et dispensatione

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Garlandia n. 1195 ca., m. post 1272
Liber de verbis compositis (A sipo composita sunt... Am si preponas... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Arnaldus de Villanova n. 1240 ca., m. 1311 ca.
Liber de vinis (?) (Sacrae ac semper victoriosae... Laudamus itaque vinum de bona vite... Quoniam [autem] vinum album... Vinum mirabile pro melancolicis... Cum instat tempus... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Dei corpi animati
Medicina
Liber de vinis (Sacrae ac semper victoriosae... Laudamus itaque vinum de bona vite... Quoniam [autem] vinum album... Vinum mirabile pro melancolicis... Cum instat tempus... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Liber ordinis rerum (Incipit liber continens vocabula omnium rerum secundum ordinem communitatis et perfeccionis... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Liturgia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
Lucerna dictaminis (Lucernam pedibus meis et lumen semitis meis... Amicorum solita non minuitur amicitia... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gaufridus Voraviensis canonicus fl. 1332
Lumen animae [versio B; a. 1332] (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Lumen animae [versio B]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Nider n. 1380 ca., m. 13-8-1438
Manuale confessorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Manuale viaticum super regulam sancti Benedicti

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Martinus Oppaviensis n. 1230 ca., m. ante 23-12-1279
Margarita Decreti

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albertus de Eyb n. 24-8-1420, m. 23/24-7-1475
Margarita poetica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Claraevallensis abbas pseudo
Meditationes piissimae de cognitione humanae conditionis (Multi multa sciunt et se ipsos nesciunt. Alios inspiciunt et se ipsos deserunt... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Meditationes piissimae de cognitione humanae conditionis (Multi multa sciunt et seipsos nesciunt... )

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Biblioteche
Melk

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Stephanus Lang v. 1399, m. 13-11-1419/20-1-1420
Memoria improvisae mortis (O mors quam amara est memoria tua cordi iocundo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Memoriale librorum Sententiarum (Aut fruimur rebus cunctis aut utimur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus de Rosenheim n. 1380, m. 27-1-1433
Memoriale Regulae sancti Benedicti

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Miramur omnes (Miramur omnes cur orbis exul et hospes construit in terra domos... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Udalricus Eberhardi m. 21-1-1487
Modus Latinitatis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Muris n. 1290/1295, m. post 1344
Musica speculativa secundum Boethium (Etsi Bestialium voluptatum per quas gustus et tactus... Quoniam musica est de sono relato ad numeros et contra ideo necessarium... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Caoursin n. 1430 ca., m. 1501 ca.
Obsidionis Rhodiae urbis descriptio (Rhodiae urbis obsidionem descripturus causas in primis narrare institui... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274
Officium de passione Domini (Domine, labia mea aperies... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Gerson n. 14-12-1363, m. 12-7-1429
Opus tripartitum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus de Luxemburgo n. 1369, m. 2-7-1387
Oratio ad Deum et omnes sanctos (?) (Deus pater qui creasti mundum et illuminasti... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Orazioni e libri di preghiera
Testi singoli
Oratio ad Deum et omnes sanctos (Deus Pater qui creasti mundum et illuminasti... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109
Orationes et meditationes

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Diritto
Prassi documentaria e giudiziaria
Testi
Ordo «Antequam»

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus Egher Calcariensis n. 1328, m. 20-12-1408
Ortus et decursus ordinis Cartusiensis [a. 1398]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Blesensis n. 1135 ca., m. post 1212
Paeniteas cito (?) (Peniteas cito peccator cum sit miserator iudex. Et sunt haec quinque tenenda tibi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Galandus Regniacensis monachus fl. 1134/1153
Parabolarium

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Florilegia
Parvi flores

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Fonte m. post 1303
Parvi flores (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus de Montibus n. 1140 ca., m. 1213
Peniteas cito [opus tributum etiam Iohanni de Garlandia, Petro Blesensi, Magistro Thomae] (?) (Peniteas cito peccator cum sit miserator iudex. Et sunt haec quinque tenenda tibi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hermannus Zoestius n. 1380 ca., m. 1445 ca.
Phaselexis [exstant duae recensiones: prior conscripta a. 1435 et altera a. 1437] (Gaude et letare, sacrosanta Basiliensis synode preclarissima... Veneranda est astronomie sciencia... Bene cuncta regens et disponens sedensque super thronum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Garlandia n. 1195 ca., m. post 1272
Poenitentiarius (?) (Peniteas cito peccator cum sit miserator iudex. Et sunt haec quinque tenenda tibi... )

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Libri poenitentiales, Summae confessorum, etc.
Poenitentiarius (Peniteas cito peccator cum sit miserator iudex. Et sunt haec quinque tenenda tibi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Petrus de Ferrariis n. 1364 ca., m. 1421
Practica aurea

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albicus Pragensis archiepiscopus n. 1358 ca., m. 23-7-1427
Practica medica (Fuit enim mulier putana... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
Practica sive usus dictaminis (Sanctissimo, clementissimo, beatissimo in Christo patri ac domino domino meritisque beato domino Clementi... )

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Monachesimo e ordini religiosi
Predicatori

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Predicazione

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Grammatica
Priscianus metricus (Sicut ab esse rei soliti rem promere dicunt... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Heliae pseudo
Priscianus metricus (Sicut ab esse rei soliti rem promere dicunt... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Liturgia
Libri liturgici
Processionalia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109
Proslogion

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Psalmi

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Filosofia e teologia
Quaestio de impedimento matrimonii (Queritur utrum cognacio carnalis vel vinculum affinitatis impediat matrimonium. Arguitur primo quod cognacio... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Siber v. 1427-1432
Quaestiones (Commentarius) in Donatum minorem

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Müntzinger v. 1372, m. 1417
Quaestiones circa Doctrinale Alexandri de Villa Dei

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hieronymus de Mondsee n. 1420 ca., m. 9-10-1475
Quaestiones circa regulas grammaticales (Circa initium regularum grammaticalium... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus de Sorbonio n. 9-11-1201, m. 15-8-1274
Qui vult vere confiteri (Qui vult vere confiteri peccata sua ad salutem anime sue debet dolere de peccatis suis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Benedictus Casinensis abbas n. 480 ca., m. post 547
Regula

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274
Regula novitiorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604
Regula pastoralis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi n. 1405 ca., m. 8-4-1478
Regulae grammaticales longiores (Prima regula grammaticalis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albicus Pragensis archiepiscopus n. 1358 ca., m. 23-7-1427
Regulae sanitatis pro Sigismundo rege (Domine praeamande. Quasdam debetis observare regulas quem plurimum in regimine sanitatis utiles comprobantur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Odoricus de Portu Naonis OFM n. 1265 ca., m. 14-1-1331
Relatio de mirabilibus orientalium Tatarorum (Licet multa et magna de ritibus et condicionibus huius mundi enarrentur... Licet igitur multifaria de ritibus et sectis multorum nationum enarrentur... Licet multa et varia de ritibus et conditionibus huius se

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Rememorativum breve sex generum contemplationis ex tractatu de contemplatione sive Beniamin maior Richardi de Sancto Victore (Richardus de Sancto Victore sex distinguens genera contemplationis... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Florilegia
Repertorium auctoritatum Aristotelis ordine alphabetico (A Deo dependet coelum et terram)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Beda Venerabilis pseudo
Repertorium auctoritatum Aristotelis ordine alphabetico (A Deo dependet coelum et terram... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Responsio ad apologiam Iohannis Keck pro tractatu «Ecclesiasticus unitor» (Apologisator respondendo ad rationes epistolae sibi missae quam invectivam nominat servat ordinem... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Liturgia
Libri liturgici
Ritualia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Conradus Eystetensis medicus m. 1342
Sanitatis conservator [versio brevis]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Franciscus Petrarcha n. 20-7-1304, m. 19-7-1374
Secretum meum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Geuss m. 7-8-1440
Sermo de scandalo (Qui scandalizaverit unum ex pusillis istis... Scribitur Matthaei XVIII° capitulo et idem habetur sententialiter Marci 9no ubi dicitur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Caesarius Arelatensis episcopus pseudo
Sermones

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Caesarius Arelatensis episcopus n. 470 ca., m. 27-8-542
Sermones [238]

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Petrus Chrysologus
Sermones CLXXIX [adiectis sermonibus extravagantibus]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Ebendorfer n. 10-8-1388, m. 12-1-1464
Sermones de dedicatione ecclesiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Ebendorfer n. 10-8-1388, m. 12-1-1464
Sermones de evangeliis de sanctis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Dinkelsbühl n. 1360 ca., m. 17-3-1433
Sermones V de eucharistia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Sibylla Tiburtina

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Augustinus Aurelius pseudo
Soliloquia animae ad Deum (Agnoscam te Domine cognitor meus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Soliloquia animae ad Deum (Agnoscam te, Domine cognitor meus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Egbertus Schonaugiensis abbas n. 1120 ca., m. 28-3-1184
Soliloquium seu meditationes

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus de Dinkelsbühl n. 1360 ca., m. 17-3-1433
Speculum artis bene moriendi (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Dominicus Capranica cardinalis n. 31-5-1400, m. 14-8-1458
Speculum artis bene moriendi (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Eberhardus Mardach Norembergensis v. 1405-1425
Speculum artis bene moriendi (?) (Cum de presentis exilii miseria mortis transitus propter moriendi imperitiam... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Matthaeus de Cracovia n. 1345 ca., m. 5-3-1410
Speculum artis bene moriendi (?) (Cum de presentis exilii miseria... )

PARTE TERZA
STORIA DELLA CULTURA E DELLA SPIRITUALITÀ
Artes moriendi, etc.
Speculum artis bene moriendi (Cum de presentis exilii miseria mortis transitus propter moriendi imperitiam... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hermannus de Scildis n. 1290 ca., 8-7-1357
Speculum manuale sacerdotum [a. 1334-1335] (Venerabili in Christo patri ac domino domino suo gratioso N. episcopo ... Gloriosus doctor Iohannes Chrysostomus... Prima superficies speculi sacerdotum repraesentat speculanda circa baptismum; Materia baptismi debet esse aqua pura vel de fluvio... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus I Casinensis abbas n. 1216, m. 3-4-1282
Speculum monachorum («Precordialissimis fratribus Johanni decano Thome vicedecano sacroque conventui Cassinensibus»... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Castellensis monachus n. 1370, m. post 1426
Spiritualis philosophia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Stimulus amoris

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio pseudo
Stimulus amoris [Currite; forma intermedia]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rolandinus de Passageriis n. 1215/1217, m. 1297
Summa artis notariae

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Libri poenitentiales, Summae confessorum, etc.
Summa confessionis (Confessor circa confitentem et penitentem taliter se poterit habere... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Chobham m. 19-10-1233/17-2-1236
Summa confessorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus de Saliceto magister n. 1210 ca., m. 1280/1285
Summa conservationis et curationis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Astesanus ab Asta v. 1317, m. 1330 ca.
Summa de casibus conscientiae

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Dei corpi animati
Medicina
Summa et doctrina de urina et egestione (Urina secundum Isaac sic diffinitur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Merseburg fl. 1242 ca., m. 1276 ca.
Summa super quinque libris Decretalium Gregorii IX [ca. 1242] (Sicut dicit lex C. de vetere iure enucleando: omnium habere memoriam et penitus in nullo peccare divinationis magis est quam mortalitatis)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
Summa theologiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alexander de Villa Dei n. 1160/1170 ca., m. 1240 ca.
Summarium biblicum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Summarium de continentia Bibliae (Quecumque scripta sunt ad nostram doctrinam scripta sunt... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Summula de continentia regulari (Discernere ac noscere quid in regula sancti Benedicti vim habeat praecepti... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Conradus de Huxaria v. 1225, m. 1236
Summula magistri Conradi [ca. 1226-1229] (?) (Hoc opusculum in tres partes dividitur. In prima agitur de decimis et voto... Decime, ut ait Decretum, sunt tributa egentium animarum. De omnibus autem, ut ait decretalis... )

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Libri poenitentiales, Summae confessorum, etc.
Summula magistri Conradi [ca. 1226-1229] (Hoc opusculum in tres partes dividitur. In prima agitur de decimis et voto... Decime, ut ait Decretum, sunt tributa egentium animarum. De omnibus autem, ut ait decretalis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Summula psalmorum materialis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274
Tabula de considerandis a missam celebraturis (?) (Intencionis discussio, ne propter... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Tabula de considerandis a missam celebraturis (Intencionis discussio, ne propter... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Michael Aiguani de Bononia n. 1320 ca., 16-11-1400
Tabula super quattuor libros Sententiarum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Laurentius de Aquileia n. saec. XIII ante med., m. 13-3-1320
Theorica dictaminis (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
Theorica dictaminis (?) (Sicut cuiuslibet prudentis ita proloquentis sive dictantis est ordinare... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Maulevelt fl. saec. XIV ante med.

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Musica
Tonarium Subiaco-Mellicense (Nota quod quattuor sunt modi principales cantandi omnem cantum ex quibus octo tropi derivantur... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Schlitpacher n. 4-7-1403, m. 24-10-1482
Tractatulus metricus de quantitate syllabarum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Hispanus n. 1210/1220, m. 20-5-1277
Tractatus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Garlandia n. 1195 ca., m. post 1272
Tractatus de aequivocis (Quia (quoniam) scire distinguere sophistarum ampullas reprimit A nomen signat, trahitur profectum utrumque)

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Musica
Tractatus de arte musicae (Carissimi fratres. Ad preces et inductiones aliquorum ex vobis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Rudolfus de Haymis Misnensis v. 1496
Tractatus de arte praedicandi (?) (Communicaturus meis desiderantibus hoc quod de modo predicandi ad populos... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino pseudo
Tractatus de arte praedicandi (Communicaturus meis desiderantibus hoc quod de modo predicandi ad populos)

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Predicazione
Artes praedicandi
Tractatus de arte praedicandi (Communicaturus meis desiderantibus hoc quod de modo predicandi... Ars predicandi est sciencia docens aliquid de aliquo dicere... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guido Bonattus n. 1210/1220, m. 1296/1297
Tractatus de astronomia (Ex his autem que ad iudicia spectant... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Conradus Celtis n. 1-2-1459, m. 4-2-1508
Tractatus de condendis epistolis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Ebendorfer n. 10-8-1388, m. 12-1-1464
Tractatus de decem praeceptis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Marquardus Sprenger de Monaco n. ante 1400, m. 1474 ca.
Tractatus de donis Spiritus Sancti (Salutet et salvet vos Iesus salvator... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Berengarius Fredoli n. 1250 ca., m. 11-6-1323
Tractatus de excommunicatione et interdicto [post 1298]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Claraevallensis abbas pseudo
Tractatus de interiori domo (Domus haec in qua habitamus ex omni parte sui... Haec ergo conscientia, in qua anima perpetuo mansura est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Tractatus de interiori domo (Domus haec in qua habitamus ex omni parte sui... Haec ergo conscientia, in qua anima perpetuo mansura est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Hassia senior n. 1325, m. 11-2-1397
Tractatus de missa (Quam brevis fuerit missa et in verbis et in cerimoniis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hieronymus de Mondsee n. 1420 ca., m. 9-10-1475
Tractatus de monarchiis quattuor [a. 1468] (Nota quod secundum astronomos mundus incepit... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio pseudo
Tractatus de praeparatione ad missam (Ad honorem gloriosae et individuae Trinitatis... Primo accessurus ad mensam caelestis convivii, iuxta Apostolum, proba te ipsum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Cardo de Spango v. 1360
Tractatus de praeservatione a pestilentia (Primo ergo ponatur regimen sex rerum non naturalium cum annexis et postea regimen medicinarum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Hassia senior n. 1325, m. 11-2-1397
Tractatus de proprietate religiosorum (?) (Pro salute eorum qui vitia fugere cupiunt... Quia vicia fugere cupiunt... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi n. 1405 ca., m. 8-4-1478
Tractatus de proprietatibus logicae ad nobilem monachum Mellicensem Wolfgangum de Neuburg (De vera pulchra commendacione arcium in particulari... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Grammatica
Tractatus de regiminibus casuum magistri Iacobi (Circa initium regiminum est primo notandum quod duplex est regimen scilicet reale et grammaticale... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Turrecremata n. 1388, m. 26-9-1468
Tractatus de sacramento eucharistiae (Quarundam personarum (Quarundam religiosarum personarum) sacri ordinis nostri crebris et devotis precibus me pulsantium, ut ea, que de primo articulo Bohemorum, qui materiam divinissime eukaristie considerat, profuso sermone notata sunt... brevius perstringerem... Locuturus de divinissimo eukaristie sacramento a causis institucionis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Keck n. 1400, m. 29-6-1450
Tractatus de sacro Basiliensi concilio

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Silbrein de Mellico v. ante 1480
Tractatus de septem sacramentis pro instructione clericorum ordinandorum (Pro informatione iuvenum ad sacros ordines clericorum promoveri volentium... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Paulus Cholner m. 1384
Tractatus de VII horis canonicis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Aquileia fl. saec. XV ante med.
Tractatus exordiendi (?) (Quia melius ex forma quam ex materia rei formandae habetur doctrina... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Gamundia astronomus n. 1380 ca., m. 23-2-1442
Tractatus quadrantis (Et est ratio in hoc quadrante ut scito quantitatem... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Trialogus ad dominum Maximilianum, adolescentem filium illustrissimi domini Friderici Romanorum imperatoris et ducis Austriae ac Styriae (Quamvis ingenii parvitas non admittat magno principi egregia ut dignum esset praecepta administrare solita tamen tua humanitas quam iam dudum in te sitam cognovi... )

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Scuola e insegnamento
Università

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Dybinus n. 1330/1335, m. ante 1387
Viaticus dictandi

PARTE TERZA
STORIA DELLA CULTURA E DELLA SPIRITUALITÀ
Letteratura visionaria
Visio Philiberti (vel Fulberti)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Michael de Massa n. 1298 ca., m. 20-5-1337
Vita Christi

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Vita sancti Benedicti picta metrice (Hic ablactatus puer est ad dogma vocatus... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Vocabularius «Abyssus» (Hoc opus attendens nequaquam sit comprehendens... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Conradus de Geisenfeld n. 1400 ca., m.10-5-1460
Vocabularius «Ex quo» [redactio Mellicensis]

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Vocabularius biblicus «Anima» [A-M] (Anima dicitur ab a quod est sine et neme quod est sanguis eo quod sit sine sanguine... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Vocabularius breve Latino-Germanicus «Aquilo» (Aquilo das tail des ungewitters... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Ratisbona saec. XIV
Vocabularius dictus «Lucianus» (Cum iuxta Sapientis assertionem bonorum laborum... Abba, sicut dicit Glossa ad Galatas... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Vocabularius ex quo (Ex quo autentici vocabularii et varii sunt... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Vocabularius herbarum Latino-Germanicum (Arthemisia peypos. Appium eppich... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Lessicografia
Vocabularius rerum Latino-Germanicum (Agnus lamp. Agnellus lemlein... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Wolfgangus de Stira n. 1402, m. 7-3-1491

Manoscritti:
Melk, Stiftsbibliothek 1916 (552; K. 24)
Melk, Stiftsbibliothek 1767 (426; H. 45 [1])
Melk, Stiftsbibliothek 950 (710; N. 3/2)
Melk, Stiftsbibliothek 563 (390; G. 56)
Melk, Stiftsbibliothek 1087 (932)
Melk, Stiftsbibliothek 1771 (616; L. 41)
Melk, Stiftsbibliothek 1560 (61; B. 26)
Melk, Stiftsbibliothek 406 (503; I. 19)
Melk, Stiftsbibliothek 896 (363; G. 23)
Melk, Stiftsbibliothek 364 (849; P. 39)
Melk, Stiftsbibliothek 967 (550; K. 22)
Melk, Stiftsbibliothek 988 (848; P. 38)
Melk, Stiftsbibliothek 751, 2 (730)
Melk, Stiftsbibliothek 929 (908; Q. 47)
Melk, Stiftsbibliothek 780, 2 (343b; G. 3)
Melk, Stiftsbibliothek 46 (959; H. 17)
Melk, Stiftsbibliothek 787 (757; K. 24,1)
Melk, Stiftsbibliothek 1381 (280; E 71)
Melk, Stiftsbibliothek 1793 (581; K. 56)
Melk, Stiftsbibliothek 1020 (179; D. 16)
Melk, Stiftsbibliothek 959 (3; A. 4)
Melk, Stiftsbibliothek 751, 1 (729)
Melk, Stiftsbibliothek 1835 (416; H. 32)
Melk, Stiftsbibliothek 1646 (657; L. 87)
Melk, Stiftsbibliothek 125 (24; A 27)
Melk, Stiftsbibliothek 1941 (180; D. 17)
Melk, Stiftsbibliothek 869 (716)
Melk, Stiftsbibliothek 1153 (906; Q 45)
Melk, Stiftsbibliothek 1094 (424; H. 42)
Melk, Stiftsbibliothek 230 (25; A 28)
Melk, Stiftsbibliothek 1075 (421; H. 38)
Melk, Stiftsbibliothek 800 (863; P. 57)
Melk, Stiftsbibliothek 131 (585; L. 4)
Melk, Stiftsbibliothek 48 (212; E. 2)
Melk, Stiftsbibliothek 62 (172; D. 8)
Melk, Stiftsbibliothek 152 (1065; Q. 57)
Melk, Stiftsbibliothek 177 (1819; 1681; L. 34)
Melk, Stiftsbibliothek 181 (252; E. 43)
Melk, Stiftsbibliothek 185 (609; L. 33)
Melk, Stiftsbibliothek 278 (934)
Melk, Stiftsbibliothek 445 (975)
Melk, Stiftsbibliothek 641 (837; P. 27)
Melk, Stiftsbibliothek 654 (164; C. 42)
Melk, Stiftsbibliothek 669 (901; Q. 38)
Melk, Stiftsbibliothek 685 (788; O. 24)
Melk, Stiftsbibliothek 686 (770; O. 5)
Melk, Stiftsbibliothek 776 (349; G. 9)
Melk, Stiftsbibliothek 777 (166; D. 2)
Melk, Stiftsbibliothek 781 (181; D. 18)
Melk, Stiftsbibliothek 782 (184; D. 21)
Melk, Stiftsbibliothek 799 (811; O. 49)
Melk, Stiftsbibliothek 803, 1 (806; O. 44/1)
Melk, Stiftsbibliothek 803, 2 (807; O. 44/2)
Melk, Stiftsbibliothek 846 (801; O. 39)
Melk, Stiftsbibliothek 847 (800; O. 38)
Melk, Stiftsbibliothek 871 (712; N. 3/1)
Melk, Stiftsbibliothek 886 (726; N. 4/4)
Melk, Stiftsbibliothek 887 (727; Q. 45)
Melk, Stiftsbibliothek 915 (821; P. 7)
Melk, Stiftsbibliothek 948 (263; E. 54)
Melk, Stiftsbibliothek 949 (717)
Melk, Stiftsbibliothek 975 (845; P. 35)
Melk, Stiftsbibliothek 979 (784; O. 20)
Melk, Stiftsbibliothek 985 (829; P. 15)
Melk, Stiftsbibliothek 1058 (183; D. 20)
Melk, Stiftsbibliothek 1086 (931)
Melk, Stiftsbibliothek 1088 (604; L. 25)
Melk, Stiftsbibliothek 1218 (1782; 1771)
Melk, Stiftsbibliothek 1396 (1844; 1679; H. 30)
Melk, Stiftsbibliothek 1567 (463; H. 84)
Melk, Stiftsbibliothek 1577 (44; B. 44 [1])
Melk, Stiftsbibliothek 1582 (285; E. 76)
Melk, Stiftsbibliothek 1604 (1826; 1705)
Melk, Stiftsbibliothek 1665 (925; R. 8)
Melk, Stiftsbibliothek 1721 (937)
Melk, Stiftsbibliothek 1738 (1827; 1708)
Melk, Stiftsbibliothek 1743 (472; H. 94)
Melk, Stiftsbibliothek 1761 (415; H. 31)
Melk, Stiftsbibliothek 1763 (60; B. 25)
Melk, Stiftsbibliothek 1795 (173; D. 9)
Melk, Stiftsbibliothek 1961 (891; Q. 28 [1])
Melk, Stiftsbibliothek 780, 1 (343a; G. 3)

Luoghi:
Austria
Baviera
Boemia
Ettal
Germania
Göttweig
Konstanz
Lasberg
Melk
Mondsee
Niederösterreich
Nördlingen
Praha
Straubing
Waldviertel
Wien
Wilhelmsburg
Würzburg
Zittau

Luoghi nuovi:
Austria
Austria Niederösterreich
Austria Niederösterreich Göttweig
Austria Niederösterreich Melk
Austria Niederösterreich Waldviertel
Austria Niederösterreich Wilhelmsburg
Austria Oberösterreich Lasberg
Austria Oberösterreich Mondsee
Austria Wien Wien
Germania
Germania Baden-Württemberg Konstanz
Germania Bayern
Germania Bayern Ettal
Germania Bayern Nördlingen
Germania Bayern Straubing
Germania Bayern Würzburg
Germania Sachsen Zittau
Repubblica Ceca Boemia (regione storica)
Repubblica Ceca Hlavní mesto Praha Praha

Spoglio libri: 4832


Scheda N: 18 - 1038
Num. riferimento: 292427

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Peter Godman Ovid's Sex-Life. Classical Forgery and Medieval Poetry Poetica. Zeitschrift für Sprach- und Literaturwissenschaft, München = Poetica 27 (1995) 101-12
Die Untersuchung gilt der fictio auctoris und der Kombination von wissenschaftlichen, moralisierenden, parodistischen und angeblich autobiographischen Passagen in De vetula.

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Scheda N: 22 - 5797
Num. riferimento: 401534

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Storia letteraria

* Peter Godman The Silent Masters. Latin Literature and Its Censors in the High Middle Ages Princeton, NJ, Princeton University Press 2000 pp. XX-372
Silenzio, volontario o imposto, sistemi di censura, ansia di compiacere maestri viventi o modelli d'elezione, strategie per eludere accuse di eresia e sottomissione sincera o adulatoria, nei confronti dei detentori dell'ortodossia istituzionale, sono la chiave di lettura scelta dall'A. per esplorare un vastissimo campione di testi letterari del pieno medioevo (XI-XII sec.), selezionati secondo un originalissimo percorso. Se la nota vicenda di Abelardo e i suoi giudici, che vede fra gli attori, oltre al protagonista, Bernardo di Chiaravalle e Pietro il Venerabile, in cui l'A. vede il vero «silenziatore» («silencer») di Abelardo, dà un incipit quasi teatrale ad una discussione sul silenzio, il premostratense Filippo di Harvengt dedica un intero trattato (De silentio clericorum) alla disciplina del tacere, cercando una mediazione fra l'assolutismo monastico di Bernardo e le tradizioni più vicine alla vita secolare. Testimonianze meno conosciute illuminano sul comportamento degli stessi maestri di teologia, che al momento della pubblicazione delle loro opere cercano la protezione dei superiori per schivare gli eventuali attacchi della critica (praevia censura), come fa Ruperto di Deutz con il suo commento al Vangelo di Giovanni, Rodolfo Niger per i suoi commentari biblici o Gerhoch di Reichesberg per il suo Liber contra duas hereses. Sottilmente ambiguo, Pietro Damiani (De divina omnipotentia), nel proporre norme su ciò che è lecito all'attività letteraria, ironizza sul proprio passato di maestro del trivio, e, senza imporsi però una totale autolimitazione, invoca non tanto una proibizione quanto un controllo. Nel monastero di Tegernsee dell'XI sec., sia Froumundo che l'autore del Ruodlieb denotano una vigile preoccupazione per il giudizio del pubblico; se le fonti del primo si riconducono ad una «normale», se pur ricca, officina di testi classici, la creatività del secondo non s'inquadra nella cultura tradizionale, ma presuppone un quadro di riferimenti molto più ampio: proprio la sua pericolosa innovatività determinerebbe l'autolimitazione nella circolazione dell'opera, confinata probabilmente nell'ambito della scuola monastica. Gli altri ambienti privilegiati dall'A. sono le scuole (Chartres, Parigi) o la corte, dove si studiano i complessi rapporti fra gli autori e i loro referenti, come quello fra Thomas Becket e Giovanni di Salisbury o quello fra l'Archipoeta e l'arcicancelliere di Barbarossa, Reinaldo di Dassel. Gli assunti d'ispirazione platonica della Cosmographia di Bernardo Silvestre sono esaminati in relazione agli insegnamenti di Teodorico di Chartres, a cui l'opera è dedicata, mentre alla luce del distacco da Bernardo Silvestre si legge Alano di Lilla, su cui l'A. riprende alcuni spunti proposti da J. Huizinga, per rifiutare la connotazione data dallo studioso olandese di Alano come «anti scolastico». Altre analisi riguardano infine i trattati di grammatica e versificazione, fra cui l'Architrenius e le moralizzazioni ovidiane come il De vetula. L'intensa e ricca ricognizione attraverso un percorso costruito per antitesi consente all'A. di approdare alla conclusione che «beyond and before institutions, there exists a place for ideas» (p. 348). (Corinna Bottiglieri)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Abaelardus Petrus n. 1079, m. 1142

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alanus ab Insulis n. 1125 ca., m. 1203 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Archipoeta n. 1125/1135, m. post 1165

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Claraevallensis abbas n. 1090 ca., m. 20-8-1153

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Silvestris m. 1159 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Fridericus I imperator n. post 1122, m. 10-6-1190

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Froumundus Tegernseensis monachus n. 960 ca., m. 20-10-1006/1012

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerhohus Reicherspergensis praepositus n. 1092/1093, m. 27-6-1169

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Hauvilla n. 1140/1165, m. 1199/1216

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Sarisberiensis n. 1110/1120, m. 1182 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Venerabilis n. 1092/1094, m. 25-12-1156

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Philippus Harvengius n. 1110 ca., m. 1183

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Radulphus Niger n. ante 1146, m. 1200 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rainaldus de Dassila n. 1120 ca. m. 14-8-1167

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Ruodlieb

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rupertus Tuitiensis abbas n. 1075/1076, m. 4-3-1129

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Theodericus Carnotensis m. post 1149

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Becket n. 21-12-1117, m. 29-12-1170

Luoghi:
Chartres
Paris
Tegernsee

Luoghi nuovi:
Francia Centre Chartres (Eure-et-Loir)
Francia Ile-de-France Paris (Paris)
Germania Bayern Tegernsee

Studiosi:
Huizinga, Johan

Scheda N: 22 - 3634
Num. riferimento: 391934

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294

* Jeremiah M.G. Hackett Aristotle, «Astrologia», and Controversy at the University of Paris (1266-1274) in Learning Institutionalized. Teaching in the Medieval University cur. John Van Engen, Notre Dame, IN, University of Notre Dame Press 2000 pp. VIII-277, 69-110 (Notre Dame Conferences in Medieval Studies 9)
Lo studio si basa sull'esame delle Collationes di Bonaventura (1267, 1268, 1273) e sulle opere di Bacone realizzate tra 1260 e 1272. Si articola in nove capitoli: 1) «Current Scholarship on Bacon and Bonaventure» (P. Mandonnet, T. Crowley, S.C. Easton, F. Alessio e in particolare C. Bérubé); 2) «Robert Grosseteste on Aristotle and Astrology: A Brief Summary»; 3) «Roger Bacon's Opus maius and Other Works ca. 1260-1274: Aristotle and Astrology» (condanna delle dottrine dell'averroismo latino sull'unità dell'intelletto); 4) «Bacon's Polemic: Opus maius, part I» (difesa di Aristotele e condanna del vulgus philosophantium et theologorum dell'università parigina; status dell'astrologia come una delle artes, contro il giudizio di Agostino); 5) «Bacon's Polemic: Opus maius, part IV» (problema dell'astrologia giudiziale; tentativo di una via media tra astrologi e teologi); 6) «The Works of Bonaventure (1257, 1268, 1273) on Studies at the University of Paris» (condanna esplicita di Bonaventura di magia, alchimia e astrologia nelle Collationes de decem praeceptis; sostanziale accordo con Bacone nella Collationes in Hexaemeron); 7) «Summary of Bonaventure and Bacon on the Relation of Aristotles and the Artes and Philosophy to the Study of Theology» (il contrasto maggiore è sull'astrologia giudiziale); 8) «The Source for Bacon's Aristotle and Astrologia: The Pseudo-Ovidian De vetula, Ascribed to Richard of Fournival» (Bacone avrebbe derivato dal De vetula «a whole schema in which the artes and Aristotle were integrated into a complete whole, which in turn led in an astrological universe to a firm monotheism», p. 90); 9) «Bacon, Aristotle, and the Condemnations». L'A. ritiene, a differenza della storiografia recente, che Bacone e Bonaventura condividessero un orizzonte filosofico, teologico e scientifico nella critica all'Aristotele dell'eternità del mondo, dell'unità dell'intelletto e della negazione della provvidenza; le differenze riguardano il significato e l'uso da attribuirsi a astrologia, alchimia, e scientia experimentalis. (Lucia Pinelli)

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Aristoteles

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Augustinus Aurelius

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Pentateuchus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Scuola e insegnamento
Università

Luoghi:
Paris

Luoghi nuovi:
Francia Ile-de-France Paris (Paris)

Studiosi:
Alessio, Franco
Bérubé, Camille
Crowley, Theodore
Easton, Stewart C.
Mandonnet, Pierre Félix

Scheda N: 19 - 3093
Num. riferimento: 326138

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294

* Jeremiah M.G. Hackett Roger Bacon on Astronomy-Astrology: The Sources of the «Scientia experimentalis» in Roger Bacon and the Sciences. Commemorative Essays cur. Jeremiah M.G. Hackett, Leiden-New York-Köln, E.J. Brill 1997 pp. X-439, 175-98 (Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters 57)
L'A. esamina in primo luogo la polemica baconiana contro i denigratori dell'astronomia-astrologia, presentata nella prima parte dell'Opus maius. Viene poi presa in esame la difesa baconiana dell'astrologia giudiziaria, che l'A. inquadra nell'ambito della difesa dell'uso della matematica in divinis. La posizione di Bacone è paragonata a quella di Roberto Kilwardby, Alberto Magno e Grossatesta. Nella quarta sezione l'A. ribadisce il legame che Bacone instaura fra astrologia giudiziaria e scienza sperimentale, ovvero quelle conoscenze pratiche intese a separare la vera conoscenza della natura dalle fallacie della magia ciarlatana. Lo studio prosegue esaminando le fonti baconiane sul tema della scienza sperimentale: il Centiloquio pseudo-tolemaico, il De dispositione sphere di Gemino, il Quadripartito di Tolomeo, Avicenna e infine il De vetula pseudo ovidiano, attribuito a Riccardo di Fournival. Seguono infine un confronto fra Bacone e Tommaso sul determinismo astrale e considerazioni sulla posizione di Bacone rispetto alla condanna delle tesi filosofiche e teologiche promulgata dal vescovo Tempier nel 1277. (Cecilia Panti)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albertus Magnus n. 1200 ca., m. 15-11-1280

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Avicenna n. 973/980, m. 1037

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Scienze miste
Astrologia
Centiloquium Ptolomaei

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Geminus Rhodius

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ptolomaeus Claudius

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ptolomaeus Claudius pseudo

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Kilwardby n. 1215 ca., m. 10-9-1279

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Stephanus Tempier v. 23-6-1262, m. 3-9-1279

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274

Scheda N: 29 - 1185
Num. riferimento: 529770

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Michelle M. Hamilton Rereading the Widow: A Possible Judeo-Iberian Model for the Pseudo-Ovidian «De Vetula» and the «Libro de buen amor» Speculum. A Journal of Medieval Studies. Mediaeval Academy of America, Cambridge, MA = Speculum 82 (2007) 97-119
L'A. ritiene che i modelli intellettuali del Libro de buen amor non siano da cercare oltre i Pirenei, ma in alcuni testi iberici del secolo XIII, in particolare quelli di due ebrei andalusi, Judah ibn Shabbetai e Judah al Harîzî, autori di parodie pseudo autobiografiche in prosa e versi. Queste composizioni a loro volta presentano interessanti somiglianze con lo pseudo-ovidiano De vetula, opera che gli ispanisti ritengono sia stata il modello per l'episodio di Endrina del Libro de buen amor.

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Luoghi:
Spagna

Luoghi nuovi:
Spagna

Scheda N: 44 - 4478
Num. riferimento: 799234

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Justin A. Haynes Roger Bacon and the Pseudo-Ovidian «De vetula» Journal of Medieval Latin (The). Medieval Latin Association of North America, Turnhout = JML 32 (2022) 21-63
Viene studiato il De vetula, un'epopea autobiografica in tre libri, scritta prima del 1268 da un autore anonimo che si pone sotto uno pseudonimo importante, quello di Ovidio. Nel primo libro l'anonimo descrive la propria giovinezza ricca di piaceri; nel secondo si racconta di un «trucco da letto» (p. 21) ai danni del protagonista (dopo un arco temporale di vent'anni avviene l'unione del vetulus con una vecchia signora, atto che si rivela tuttavia insoddisfacente); nel terzo libro il vetulus decide di lasciar perdere le donne e, convertendosi, sceglie di votarsi al celibato e alla filosofia. Premesso al testo vi è un elaborato accessus, testimoniato non da tutti i manoscritti, ma tuttavia da quelli più antichi e, dunque, si ha ragione di ritenerlo autoriale. Quel che appare evidente è che si ha davanti non un'accidentale pseudonimia, ma una falsificazione intenzionale, fenomeno assai raro. Confutando e rifiutando l'ipotesi di un'attribuzione a Riccardo di Fournival, l'A. discute perciò chi possa essere l'anonimo, proponendo - sulla scia di altri studiosi, fra cui C. Burnett (The Astrological Categorization of Religions in Abu Ma'shar, the «De vetula» and Roger Bacon in Language of Religion, Language of the People: Medieval Judaism, Christianity and Islam München 2006 pp. 127-38) e C. Panti (An Astrological Path to Wisdom: Richard de Fournival, Roger Bacon and the Attribution of the Pseudo-Ovidian «De vetula» in Richard de Fournival et les sciences au XIIIe siècle Firenze 2018 pp. 363-400; cfr. MEL XL 3756) - la figura di Ruggero Bacone. Secondo quanto affermato in uno studio precedente e analogo da J. Hackett (Aristotle, «Astrologia», and Controversy at the University of Paris [1266-1274] in Learning Institutionalized. Teaching in the Medieval University Notre Dame, IN 2000 pp. 69-110; cfr. MEL XXII 3634), l'Opus maius baconiano sarebbe un'espansione in prosa dello schema del De vetula. L'A. passa in rassegna le varie questioni lasciate aperte da questo testo: la sua datazione, di cui è facile stabilire un terminus ante quem (1267-1268) ma non un post quem; la possibile complicità di Bacone nella stesura; le correlazioni fra il De vetula e l'Opus maius (a partire dall'interesse astronomico comune a entrambe le opere); le motivazioni a sostegno di un autorato baconiano del componimento (anche con un'attenzione per il fattore linguistico). Che possa essere Bacone l'autore di questo testo sarebbe comprovato anche dalla grande conoscenza che questi aveva di Ovidio.

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294
Opus maius

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260

Studiosi:
Burnett, Charles Stuart F.
Hackett, Jeremiah M.G.
Panti, Cecilia

Scheda N: 43 - 3304
Num. riferimento: 786251

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294
Opus maius

* Justin A. Haynes Roger Bacon's Reading of Aethicus Ister in His «Opus maius» in «Litterarum dulces fructus». Studies in Early Medieval Latin Culture in Honour of Michael W. Herren for His 80th Birthday cur. Scott Gordon Bruce, Turnhout, Brepols 2021 pp. 509, 169-88
Nell'introduzione l'A. descrive brevemente la Cosmographia e il suo autore, Etico Istro, indicando i principali punti di dibattito fra gli studiosi, dall'identità dello pseudo Girolamo che avrebbe tradotto l'originale greco ai motivi dell'opera, e introducendo il principale argomento dell'articolo, ovvero l'uso della Cosmographia nell'Opus maius di Ruggero Bacone. Il primo capitolo fornisce maggiori dettagli sullo scritto e sul suo utilizzo come fonte geografica, accanto all'Itinerarium del confratello minorita Guglielmo di Rubruck; entrambe vengono preferite, soprattutto per la disposizione dei paesi del Nord, agli autori classici, come Plinio. L'A. riconduce tale fiducia in Etico al fatto che probabilmente Bacone era convinto dell'auctoritas geronimiana. Nel secondo capitolo si evidenziano le implicazioni apocalittiche della Cosmographia nell'Opus maius, che, come già indicava M.W. Herren, indeboliscono la lettura dell'opera di Etico come puramente parodistica o satirica. Nella terza sezione si esamina la questione della paganità attribuita dallo pseudo Girolamo a Etico alla luce degli anacronismi e dei riferimenti biblici presenti nell'opera, basandosi su quanto Bacone afferma riguardo all'autore, che avrebbe genuinamente prefigurato, da pagano, l'avvento del cristianesimo. Il quarto capitolo istituisce un parallelo tra la Cosmographia e lo pseudo ovidiano De vetula, di cui si dà una breve descrizione: i due testi presentano forti analogie, dettate forse da un'influenza diretta, che portano l'A. a ipotizzare la possibilità della paternità baconiana della seconda opera. Seguono conclusione e bibliografia. (Fabio Mantegazza)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Aethicus Ister saec. VIII med.
Cosmographia (Philosophorum scidolas sagace indagatione investigans, mihi laborem tantundem apposui achademicus tanto studio indagare... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Hieronymus Stridonius

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus de Rubruc n. 1215/1220, m. 1270 ca.
Itinerarium (Scriptum est in Ecclesiastico de sapiente: in terra alienarum gentium transiet, bona et mala in omnibus temptabit... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Plinius Maior
Naturalis historia

Studiosi:
Herren, Michael W.

Scheda N: 43 - 4586
Num. riferimento: 790197

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Scienze miste
Arti divinatorie

* Matthias Heiduk Games and Prognostication: The Examples of «Libro de los Juegos» and «De vetula» in Prognostication in the Medieval World. A Handbook cur. Matthias Heiduk - Klaus Herbers - Hans Christian Lehner, adiuv. Avriel Bar-Levav - Charles Stuart F. Burnett - Michael Grünbart - Petra G. Schmidl, Berlin-Boston, MA, W. de Gruyter 2021 pp. 1027, 777-84 (De Gruyter Reference) tavv. 4
Existe una relación antigua entre el juego y la pronosticación, que se manifiesta, entre otras cosas, en la relación semántica entre el juego, el azar y la adivinación que se establece en distintas lenguas: en latín, por ejemplo, hay términos como alea, sors o cadere que expresan al mismo tiempo las nociones de asumir un riesgo, dejarlo al azar, apostar y predecir el futuro; por otro lado, se producen trasvases entre la adivinación y el juego: en los libros de destino tardomedievales, por ejemplo, se aconseja consultar los oráculos como una especie de juego; el proceso inverso se da en el uso de las cartas o los dados como generadores aleatorios de pronósticos, a través de una interpretación alegórica de los símbolos. Partiendo de este planteamiento, el A. ejemplifica la relación entre juego y adivinación comentando dos obras de la segunda mitad del siglo XIII: el vernáculo Libro de los Juegos encargado por Alfonso X de Castilla y un pasaje de la pseudo ovidiana De vetula que se refiere a los entretenimientos a los que se dedicaba Ovidio antes de su conversión, entre ellos varios juegos de mesa (dados malignos, ajedrez, una especie de backgammon). En este último pasaje se incluye un excurso sobre las diferentes posibilidades de que surjan ciertas combinaciones al lanzar tres dados de seis caras, que se considera el primer esquema sistemático de probabilidades matemáticas. (José Carlos Santos Paz)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alphonsus X Castellae et Legionis rex n. 26-11-1221, m. 4-4-1284

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Scheda N: 35 - 4422
Num. riferimento: 639589

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo

Ralph J. Hexter Shades of Ovid: Pseudo- (and para-) Ovidiana in the Middle Ages in Ovid in the Middle Ages cur. Frank T. Coulson - James G. Clark - Kathryn L. McKinley, Cambridge, Cambridge University Press 2011 pp. XII-372, 284-309
L'A. stabilisce una netta distinzione tra i testi anonimi che sono stati concepiti come pseudo-ovidiani, scritti con spirito di imitazione (De anulo, De somnio), dagli altri para-ovidiani, scritti con spirito di emulazione e che riprendono solo alcuni aspetti (retorici, scientifici o naturalistici) dell'opera di Ovidio: l'A. definisce questi testi «pseudoepigrafi», nella misura in cui il valore ovidiano di auctoritas ha lo scopo di donare attendibilità al testo in esame. A partire dall'XI secolo, Ovidio maestro d'amore e di buone maniere (Amores, Ars amatoria, Remedia amoris) ispira l'Ovidius puellarum, il Pamphilus, la Doctrina mense e l'Elegia de ludo schaccorum; Ovidio naturalista e teorico di dottrine cosmogoniche (Metamorphoses) è il punto di partenza per la Nux, il De cuculo, il De philomela, il De lupo, il De mirabilibus mundi; Ovidio esperto conoscitore del corpo e delle sue parti (De medicamine faciei femineae) è la base per il De medicamine aurium, il De quattuor humoribus e il Carmen de ventre. L'ultima parte del saggio è invece dedicata alla fortuna dello pseudo-ovidiano De vetula (XIII secolo), dotato anche di accessus, un testo scolastico di grande fortuna nel basso medioevo. (Luca Villani)

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Amores

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Ars amatoria

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmen de membris conspirantibus (Concilium celebrant humani corporis artus... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Carmen de membris conspirantibus (Concilium celebrant humani corporis artus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Sarisberiensis pseudo
Carmen de membris conspirantibus (Concilium celebrant humani corporis artus... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmina Burana

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804
Conflictus veris et hiemis (?) (Conveniunt subito cuncti de montibus altis... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Conflictus veris et hiemis (Conveniunt subito cuncti de montibus altis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Conflictus veris et hiemis (Conveniunt subito cuncti de montibus altis... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De anulo [Ovidius am. 2.15 (16)] (Anule, formose digitum vincture puellae... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De anulo (Anule, formose digitum vincture puellae... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De ludo scaccorum (Qui vult [cupit] egregium scachorum noscere [discere] ludum, audiat... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De ludo scaccorum (Qui vult [cupit] egregium scachorum noscere [discere] ludum, audiat... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De lupo [tres redactiones] (Saepe lupus quidam per pascua lata vagantes... Sorte lupus quidam per pascua lata vagantes... Forte lupus quidam per pascua lata vagantes... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De lupo [tres redactiones] (Saepe lupus quidam per pascua lata vagantes... Sorte lupus quidam per pascua lata vagantes... Forte lupus quidam per pascua lata vagantes... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De medicamine aurium (Nec tibi displiceat, quia sim de corpore parvus... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De medicamine aurium (Nec tibi displiceat, quia sim de corpore parvus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Theodericus Sancti Trudonis abbas n. 1060 ca., m. 25-4-1107
De mirabilibus mundi (?) (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De mirabilibus mundi (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De mirabilibus mundi (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De philomela (Dulcis amica veni, noctis solatia praestans... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De philomela (Dulcis amica veni, noctis solatia praestans... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De quattuor humoribus hominum (Doctor apud graecos medicinae primus Apollo... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De quattuor humoribus hominum (Doctor apud Graecos medicinae primus Apollo... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De sompnio (Nox erat et placido capiebam pectore sompnum... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De sompnio (Nox erat et placido capiebam pectore sompnum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Doctrina mense (Mense doctrinam da nobis discere, Christe... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Doctrina mense (Mense doctrinam da nobis discere, Christe... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Medicamina faciei

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Metamorphoses

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Nux (Nux ego iuncta viae cum sim sine crimine vitae... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Nux (Nux ego iuncta viae cum sim sine crimine vitae... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
Pamphilus de amore (Vulneror et clausum porto sub pectore telum... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Remedia amoris

Scheda N: 42 - 4568
Num. riferimento: 764063

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo

* Ralph J. Hexter - Laura Pfuntner - Justin A. Haynes (ed. trad.) Appendix Ovidiana. Latin Poems Ascribed to Ovid in the Middle Ages Cambridge, MA, Harvard University Press 2020 pp. XXXIV-510 (Dumbarton Oaks Medieval Library 62) (isbn 978-0674238381)
Il volume contiene un corpus di trentaquattro testi, con traduzione inglese a fronte, che per motivi diversi, sono stati attribuiti a Ovidio nel corso del medioevo; la ripresa ovidiana non coinvolge solo reminiscenze, espressioni proverbiali o exempla estrapolati dall'opus di Ovidio, ma conduce, attraverso una programmatica adesione linguistica, a imitare le opere ovidiane o soltanto certi aspetti (retorici, scientifici o didascalici) dei lavori del Sulmonese: accanto a testi pseudo ovidiani che sono stati concepiti con spirito di imitazione, come l'elegia De somnio, ispirata ad Amores III 5, ne esistono infatti molti altri scritti, al contrario, con spirito di emulazione, che ripropongono sapientemente solo alcuni aspetti della poetica ovidiana. A partire dall'XI secolo, l'Ovidio didascalico, brillante praeceptor amoris nell'Ars amatoria e nei Remedia amoris, diventa maestro di buone maniere, a tavola, nella Doctrina mensae, mentre detta le regole del gioco degli scacchi nel De ludo scaccorum e si trasforma in magister castitatis e deprecator foeditatis negli spuri Ars amatoria e Remedia amoris, due poemetti in distici elegiaci, esempi di una poetica misogina in versi, che mettono in guardia dalla donna e dai suoi inganni. Poesia antimuliebre è anche quella del De distributione mulierum e del Contra mulieres, entrambi contenuti nel codex unicus Vat. lat. 1602 (XIV sec.), due testi che, tramite precetti di tipo moralistico, sapienziale e gnomico-proverbiale, condannano la donna, la sua bellezza e ne denunciano la falsità. Complice l'attenzione per il mito naturalistico delle Metamorfosi ovidiane, che trova la sua giustificazione nell'osservazione e nella descrizione sistematica del mondo, i protagonisti indiscussi di una parte degli pseudo Ovidiana sono essenzialmente animali; da una parte si pone la poesia catalogica degli pseudo ovidiani De philomela e De mirabilibus mundi, rispettivamente un elenco di voces animantium e un bestiario in versi, e dall'altra spicca quella influenzata dal tema ovidiano della mutatio formae, propria del De pulice, un testo liberamente ispirato ad Amores II 15, in cui l'anonimo versificatore immagina, con ricette e intrugli di ogni tipo, di mutare le leggi della specie umana, per trasformarsi in una pulce e scorrazzare liberamente sotto gli abiti femminili, mentre la Metamorphosis flaminis in gallum descrive la trasformazione, ad opera di Giove, del Flamine diale e delle sacerdotesse Vestali in gallo e in galline. I Medicamina faciei feminae ovidiani, un trattato lacunoso costituito da cinquanta distici elegiaci in cui Ovidio si fa esperto conoscitore del corpo e delle sue parti, descrivendo cinque ricette cosmetiche che permettono alla donna di conservare intatta la propria bellezza e rendersi più avvenente, potrebbero aver determinato l'attribuzione ovidiana del De medicamine aurium, una ricetta in versi di un unguento miracoloso da applicarsi sulle orecchie per guarire dalla sordità, del Carmen de ventre, un conflictus, ispirato all'apologo di Menenio Agrippa (Liv. II 32, 8), tra lo stomaco e la lingua, portavoce quest'ultima delle istanze delle altre parti del corpo, e del De quattuor humoribus, un trattato in esametri che fonda i suoi precetti sulle teorie mediche confluite in Isidoro di Siviglia (orig. IV 5) per definire la giusta interazione tra gli umori del corpo e i quattro elementi, sebbene, come ricordano gli A. nell'«Introduzione», non sia da escludere che abbia influito sulla paternità ovidiana di questi testi la testimonianza di Plinio il Vecchio (Plin., nat. XXX, 4, 12), il quale attribuiva a Ovidio un rimedio contro il dolore al torace e il senso di soffocamento. L'auctoritas pliniana è importante anche per assegnare al Sulmonese un trattato frammentario di ittiologia in esametri, i Versus de piscibus et feris, riportato alla luce da Iacopo Sannazaro e da lui attribuito ad Ovidio sulla base delle affermazioni contenute nel XXXII libro della Naturalis historia di Plinio il Vecchio, mentre tra i testi pseudo ovidiani che hanno avuto una notevole fortuna nel corso del tempo è necessario certamente menzionare la Nux, un componimento elegiaco trasmesso da oltre ottanta manoscritti, in cui sono narrate le disavventure e i prolungati maltrattamenti che un albero di noce è costretto a sopportare ai margini della via, e il Carmen de vetula, un'opera in esametri, suddivisa in tre libri, che narra una vera e propria conversione (cristiana) che conduce Ovidio, dalla vita giovanile, libertina e spensierata, dedita ad amori mondani e a ogni genere di passatempo, a un'esistenza più matura e riflessiva, appagata e governata dalle leggi filosofiche e dalle verità teologiche. A parte il De agno, conservato unicamente nel ms. Vat. Chig. H VI.205 edito qui per la prima volta, i testi delle opere spurie si basano su edizioni critiche moderne; in apparato (pp. 427-37) gli A. segnalano i casi nei quali sono state accolte lezioni diverse da quelle presenti nelle edizioni di riferimento. Oltre ai componimenti citati sono pubblicati e tradotti anche: il Vergilius magno quantum concessit Homero, i Tetrasticha in cunctis libris Vergilii, i Versus Panos, il Conflictus veris et hiemis, il De lupo, il De Lombardo et lumaca, il De pediculo, il De nuntio sagaci, il Carmen de luco, il De vino, la Doctrina mense, il De nummo, il De philomela alter liber, il De quadam vetula, il De rustico, il De tribus puellis e la Consolatio ad Liviam. Il volume è corredato da note conclusive di commento per ogni testo pseudo ovidiano citato (pp. 439-500), dalla bibliografia (pp. 501-5) e da un indice generale (pp. 507-10). (Luca Villani)

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Livius
Ab Urbe condita

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Amores

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Ars amatoria

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Carmen de luco (Lucus amenus erat, quem fons faciebat amenum... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmen de luco (Lucus amenus erat, quem fons faciebat amenum... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmen de membris conspirantibus (Concilium celebrant humani corporis artus... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Carmen de membris conspirantibus (Concilium celebrant humani corporis artus... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Sarisberiensis pseudo
Carmen de membris conspirantibus (Concilium celebrant humani corporis artus... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmina Burana

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804
Conflictus veris et hiemis (?) (Conveniunt subito cuncti de montibus altis... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Conflictus veris et hiemis (Conveniunt subito cuncti de montibus altis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Conflictus veris et hiemis (Conveniunt subito cuncti de montibus altis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Consolatio ad Liviam (Visa diu felix, «mater» modo dicta «Neronum», iam tibi dimidium nominis huius habet... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Contra mulieres

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Contra mulieres

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De agno

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De agno

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De arte amandi (Si quem forte iuvat subdi sapienter amori... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De arte amandi (Si quem forte iuvat subdi sapienter amori... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De distributione mulierum (Rebus in humanis non est res altera talis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De distributione mulierum (Rebus in humanis non est res altera talis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De Lombardo et lumaca

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De Lombardo et lumaca (Venerat ad segetes Lombardus, circuit illas... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De ludo scaccorum (Qui vult [cupit] egregium scachorum noscere [discere] ludum, audiat... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De ludo scaccorum (Qui vult [cupit] egregium scachorum noscere [discere] ludum, audiat... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De lupo [tres redactiones] (Saepe lupus quidam per pascua lata vagantes... Sorte lupus quidam per pascua lata vagantes... Forte lupus quidam per pascua lata vagantes... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De lupo [tres redactiones] (Saepe lupus quidam per pascua lata vagantes... Sorte lupus quidam per pascua lata vagantes... Forte lupus quidam per pascua lata vagantes... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De medicamine aurium (Nec tibi displiceat, quia sim de corpore parvus... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De medicamine aurium (Nec tibi displiceat, quia sim de corpore parvus... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De mirabilibus mundi (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De mirabilibus mundi (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De nummo

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De nummo (In terra nummus rex est hoc tempore summus... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De pediculo (In cute sudanti sub veste pediculus hesit... Lente sub undanti, sub veste pediculus ecce... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De pediculo (In cute sudanti sub veste pediculus hesit... Lente sub undanti, sub veste pediculus ecce... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De philomela (Dulcis amica veni, noctis solatia praestans... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De philomela (Dulcis amica veni, noctis solatia praestans... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De philomela alter liber

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De philomela alter liber

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De pulice (Parva pulex et amara lues inimica puellis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De pulice (Parva pulex et amara lues, inimica puellis... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De quadam vetula

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De quadam vetula

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De quattuor humoribus hominum (Doctor apud graecos medicinae primus Apollo... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De quattuor humoribus hominum (Doctor apud Graecos medicinae primus Apollo... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De remedio amoris (Qui fuerit cupiens ab amica solvere colla, plenius e nostro carmine doctus erit... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De remedio amoris (Qui fuerit cupiens ab amica solvere colla, plenius e nostro carmine doctus erit... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De rustico

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De rustico (Rure morans quid agam, respondi pauca, rogatus... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De sompnio (Nox erat et placido capiebam pectore sompnum... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De sompnio (Nox erat et placido capiebam pectore sompnum... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De tribus puellis (Ibam forte via quadam nullo comitante... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De tribus puellis (Ibam forte via quadam nullo comitante... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vino

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vino

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Doctrina mense (Mense doctrinam da nobis discere, Christe... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Doctrina mense (Mense doctrinam da nobis discere, Christe... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636
Etymologiarum libri XX

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Halieutica (Accepit mundus legem dedit arma per omnes admonuitque sui... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus Sannazarus n. 1457, m. 1530

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Medicamina faciei

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Metamorphosis flaminis in gallum

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Metamorphosis flaminis in gallum

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Plinius Maior
Naturalis historia

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Nux (Nux ego iuncta viae cum sim sine crimine vitae... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Nux (Nux ego iuncta viae cum sim sine crimine vitae... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Remedia amoris

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Tetrasticha in cunctis libris Vergilii

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Tetrasticha in cunctis libris Vergilii

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Vergilius magno quantum concessit Homero (Vergilius magno quantum concessit Homero, tantum ego Virgilio, Naso poeta, meo... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Vergilius magno quantum concessit Homero (Vergilius magno quantum concessit Homero, tantum ego Virgilio, Naso poeta, meo... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
Versus Panos

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Versus Panos (Rustice lustrivage capripes cornute bimembris... )

Manoscritti:
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Chig. H.VI.205
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1602

Spoglio libri: 8005


Scheda N: 15 - 7000
Num. riferimento: 66406

PARTE TERZA
STORIA DELLA CULTURA E DELLA SPIRITUALITÀ
Storia delle mentalità

* Hans Holländer Ein Spiel aus dem Osten in Die Begegnung des Westens mit dem Osten. Kongreßakten des 4. Symposions des Mediävistenverbandes in Köln 1991 aus Anlaß des 1000. Todesjahres der Kaiserin Theophanu cur. Odilo Engels - Peter Schreiner, Sigmaringen, J. Thorbecke 1993 pp. XII-466, 389-410 tavv. 9
Beschreibt die Ausbreitung, Entwicklung und Beurteilung des Schachspiels im mittelalterlichen Europa, wozu u.a. die Schachzabelbücher König Alfons' X. des Weisen und des Jacobus de Cessolis sowie Ps.-Ovids De vetula herangezogen werden. (Christian Heitzmann)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alphonsus X Castellae et Legionis rex n. 26-11-1221, m. 4-4-1284

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus de Cessolis v. 1288-1322

Scheda N: 40 - 3755
Num. riferimento: 738436

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

* Marie-Madeleine Huchet Le «quadrivium» dans le «De vetula» attribué à Richard de Fournival in Richard de Fournival et les sciences au XIII siècle cur. Joëlle Ducos - Christopher Lucken, Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2018 pp. VI-443, 349-62 (Micrologus Library 88)
L'A. examine la place occupée par le quadrivium dans le De vetula, une oeuvre bien connue pour l'importante place attribuée à l'astrologie (en particulier le livre III) pour la conversion au christianisme de son auteur fictif. L'astrologie apparaît comme plus importante que les autres sciences du quadrivium, ce qui laisser penser qu'une hiérarchie des sciences semble traverser le poème. Manuscrits cités: Paris, BNF, lat. 8256, lat. 14065, lat. 16252. (Agostino Paravicini Bagliani)

Rimandi:
PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Manoscritti:
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14065
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8256
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16252

Scheda N: 38 - 4857
Num. riferimento: 696842

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica

* Victor J. Katz - Menso Folkerts - Barnabas Bernard Hughes - Roi Wagner - J. Lennart Berggren Sourcebook in the Mathematics of Medieval Europe and North Africa Princeton, NJ-Oxford, Princeton University Press 2016 pp. XVI-574 (isbn 978-0691156859)
Il volume raccoglie numerosi saggi già editi dagli A. sulla matematica medievale, i quali vengono o sintetizzati, o riprodotti integralmente, o infine, se pubblicati originariamente in altre lingue, tradotti in inglese. La lista degli articoli, editi fra gli anni '70 e il 2012, è alle pp. XIII-XVI («Permissions»). Per rendere chiaro al lettore lo stacco fra sezioni tradotte o riprodotte e nuovi interventi degli A., sono stati usati differenti caratteri tipografici: in Arial le fonti originarie (con integrazioni tratte da altre fonti edite in grassetto Arial), in Times Roman i commenti inediti. Il volume è suddiviso in tre capitoli - curati rispettivamente da M. Folkerts - B. Hughes (cap. 1), R. Wagner (cap. 2), J. Lennart Berggren (cap. 3) - seguiti da una sezione con quattro appendici: matematica bizantina (app. 1), estratti dalla Mathematica di Diofanto (app. 2) e di Mahavira (app. 3) e cronologia degli autori (app. 4). La «General Introduction» ripercorre sinteticamente la storia della matematica dall'800 al 1450. Il volume si conclude con la lista degli Editors and Contributors (p. 567) e con un indice di nomi e concetti. Il primo capitolo, «The Latin Mathematics of Medieval Europe» (pp. 4-223), si apre con un'introduzione sugli insegnamenti matematici nelle scuole latine nel periodo 800-1140. La prima sezione del capitolo, centrata sull'alto medioevo, è dedicata in primis al quadrivio in Marziano Capella, Cassiodoro e Isidoro. Sono poi affrontate le regole di numerazione, il Liber numerorum di Isidoro, la numerazione araba, il De institutione arithmetica di Boezio, il computo, il Saltus Gerberti e il Liber de calculatione di Pandolfo di Capua. Per la geometria, oltre Gerberto, è preso in esame il De quadratura circuli di Francone di Liegi e la Practica geometriae di Ugo di San Vittore. Infine, sono evidenziati alcuni problemi e quesiti matematici e giochi, come il genere della rithmimachia. La seconda sezione del capitolo è dedicata alla matematica nelle università, all'ingresso della matematica araba, in particolare alla tradizione dell'aritmetica di al-Khwarizmi (Liber alghorismi) al Liber abaci di Leonardo Fibonacci, a Giovanni di Sacrobosco (Algorismus vulgaris), Giovanni de Lineriis (Algorismus de minuciis), Giordano da Nemore (De elementis arithmeticae artis e De numeris datis), inoltre all'arte combinatoria e al calcolo delle probabilità, preso in esame attraverso il De vetula pseudo ovidiano. Riguardo all'algebra, si considerano l'opera di al-Khwarizmi, di nuovo il Liber abaci, nonché il Liber quadratorum, di Fibonacci, e infine Nicola Oresme (Algorismus proportionum e De proportionibus proportionum). La geometria è rappresentata dalle opere di Banu Musa ibn Shakir (Liber trium fratrum), Abu Bakr (Liber mensurationum), Leonardo Fibonacci (De practica geometriae), Giovanni de Muris (De arte mensurandi), Giordano da Nemore (Liber philotegni), Domenico da Chivasso (Practica geometriae). La trigonometria costituisce una sezione ulteriore dello studio, inquadrata riferendosi a Tolomeo (Almagestum), Leonardo Fibonacci (De practica geometriae), Giovanni de Lineriis (Canones), Riccardo Wallingford (Quadripartitum), Geoffrey Chaucer (trattato sull'astrolabio) e Regiomontano (De triangulis). Per quanto riguarda la matematica degli infiniti, è dato conto delle discussioni sull'angolo di tangenza, e sono proposti estratti dal Tractatus de continuo di Bradwardine, riferimenti a Giovanni Duns Scotus circa la relazione fra infiniti e teologia, alcune discussioni sulla velocità della luce, estratti dalle Quaestiones super geometriam Euclidis di Nicola Oresme. La statica, dinamica e cinematica sono inquadrate attraverso il De lineis, angulis et figuris di Roberto Grossatesta, il De ratione ponderis di Giordano da Nemore, il Tractatus de proportionibus di Bradwardine, le Regulae solvendi sophismata di William Heytesbury, il De velocitate motus alterationis di Giovanni di Casale e il De configurationibus qualitatum et motuum di Oresme. La scuola degli abbacisti è rappresentata dai trattati in italiano di Gilio da Siena, Paolo Girardi, Giacomo da Firenze e maestro Dardi. Lo studio si chiude con l'elenco delle fonti e la bibliografia. Nel secondo capitolo, «Mathematics in Hebrew in Medieval Europe» (pp. 224-380), si citano gli apporti al mondo latino di Abraham ibn Ezra, Levi ben Gershon, Abraham bar Hiyya, Rashi e Abner di Burgos (Alfonso di Valladolid). Chiudono lo studio l'elenco delle fonti e la bibliografia. Il terzo capitolo, «Mathematics in the Islamic World in Medieval Spain and North Africa» (pp. 381-547), presenta studi ed estratti da opere di matematici arabi, in traduzione inglese, suddividendo il materiale in cinque sezioni: la prima verte sull'aritmetica, la seconda sull'algebra, la terza sul calcolo combinatorio, la quarta sulla geometria e la quinta sulla trigonometria. Fonti e bibliografia chiudono il capitolo. (Cecilia Panti)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Abraham bar Hiyya m. 1136

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
al- Khwarizmi fl. 813-833, m. 850
Algebra

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Lineriis v. 1320, m. ante 1355
Algorismus de minutiis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Oresme n. 1322 ca., m. 11-7-1382
Algorismus proportionum (Algorismus proportionum reverende presul Meldensis Philippe quem Pithagoram dicerem si fas esset credere sententie ipsius de reditu animarum... Una medietas scribitur sic 1/2, et una tertia sic 1/3, et due tertie sic 2/3, et sic de aliis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Sacro Bosco n. 1200 ca., m. 1256
Algorismus vulgaris (Omnia que a primeva origine rerum processerunt ratione numerorum formata sunt... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alphonsus Vallisoletanus n. 1270 ca., m. 1348/1350 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Avenezra n. 1089 ca., m. 1164

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Lineriis v. 1320, m. ante 1355
Canones astronomici

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Computo e calendari

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Pandulphus Capuanus monachus OSB fl. 1064-1067
De calculatione (Quisquis computandi quantum humana permittit infirmitas... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Oresme n. 1322 ca., m. 11-7-1382
De configurationibus qualitatum et motuum (Cum ymaginationem meam de uniformitate et difformitate intensionum ordinare cepissem... Omnis res mensurabilis exceptis numeris ymaginatur ad modum quantitatis continue... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Bradwardinus n. 1290 ca., m. 26-8-1349
De continuo

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iordanus Nemorarius saec. XII ex./XIII in.
De elementis arithmeticae artis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253
De lineis, angulis et figuris

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iordanus Nemorarius saec. XII ex./XIII in.
De numeris datis

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Martianus Capella
De nuptiis Philologiae et Mercurii

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas Bradwardinus n. 1290 ca., m. 26-8-1349
De proportione velocitatum in motibus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Oresme n. 1322 ca., m. 11-7-1382
De proportionibus proportionum (Omnes proportiones equalitatis sunt equales... Omnis rationalis opinio de velocitate motuum ponit eam sequi aliquam proportionem... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Franco Leodiensis scholasticus v. 1047, m. 1083
De quadratura circuli

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Muris n. 1290/1295, m. post 1344
De ratione mensurandi

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
De ratione ponderis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iordanus Nemorarius saec. XII ex./XIII in.
De ratione ponderis (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Regiomontanus n. 6-6-1436, m. 6/8-7-1476
De triangulis omnimodis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636
Etymologiarum libri XX

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerbertus Aureliacensis scholasticus n. 940/945, m. 12-5-1003
Geometria [a. 980-983] (?) (In quattuor maetheseos ordine disciplinarum tertium post arithmeticae musicaeque tractatum... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Geometria e geografia
Geometria (In quattuor maetheseos ordine disciplinarum tertium post arithmeticae musicaeque tractatum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gersonides n. 1288, m. 20-4-1344

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius n. 480 ca., m. 524
Institutio arithmetica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca.
Institutiones

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Duns Scotus n. 1265/1266 ca., m. 8-11-1308

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Pisanus n. 1170 ca., m. post 1240
Liber abaci (Scripsistis mihi, domine mi et magister Michael Scotte, summe philosophe, ut librum de numero, quem dudum composui, vobis transcriberem... Cum genitor meus a patria publicus scriba in duana Bugee pro Pisanis mercatoribus ad eam confluentibus constitutus preesset... Cum his itaque novem figuris et cum hoc signo 0, quod arabice zephyrum appellatur, scribitur quilibet numerus, ut inferius demonstratur... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
Liber Alchorismi

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Hispanus magister saec. XII/XIII
Liber Alchorismi [opus Alkhwarizmi; translatio ex arabico] (?) (Quisquis in quatuor matheseos disciplinis efficacius uult proficere numerorum rationes Unitas est origo et prima pars numeri. Omnis enim numerus ex ea componitur Queritur cur non omnes uel plurimos numeros propriis nominibus designamus)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerhardus Cremonensis n. 1114, m. 1187
Liber mensurationum [opus Abhabuchri (?); translatio ex arabico]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albubather saec. VIII/IX
Liber mensurationum (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Liber numerorum qui in Sanctis Scripturis occurrunt

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636
Liber numerorum qui in Sanctis Scripturis occurrunt (?)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Pisanus n. 1170 ca., m. post 1240
Liber quadratorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Filii Moysi filii Sekir id est Maumeti, Hameti et Hasen saec. IX
Liber trium fratrum de geometria

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iordanus Nemorarius saec. XII ex./XIII in.
Libri phylotegni de triangulis [duae redactiones]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Pisanus n. 1170 ca., m. post 1240
Practica geometriae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Dominicus de Clavasio fl. 1346-1357 ca.
Practica geometriae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo de Sancto Victore n. 1096 ca., m. 11-2-1141
Practica geometriae (Practicam geometriae nostris tandem conatus sum non quasi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Walingfordia n. 1292 ca., m. 23-5-1336
Quadripartitum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Casali fl. 1335-1375
Quaestio subtilis de velocitate motus alterationis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Oresme n. 1322 ca., m. 11-7-1382
Quaestiones super Geometriam Euclidis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rashi n. 1040, m. 1105

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Hentisberus n. 1313 ca., m. 1372/1373
Regulae solvendi sophismata

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerbertus Aureliacensis scholasticus n. 940/945, m. 12-5-1003
Scholium ad Boethii Arithmeticam institutionem libr. II cap. 1 [a. 972-982; ad Constantinum monachum Floriacensem] ((Constantino suo Gerbertus scolasticus).... Hic locus, quem quidam invictum esse aestimant sic resolvitur. Pone superparticulares sesquiquartos... )

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Scuola e insegnamento
Scuola

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ptolomaeus Claudius
Syntaxis mathematica [Almagestum]

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Scuola e insegnamento
Università

Luoghi:
Africa

Luoghi nuovi:
Africa

Spoglio libri: 3593


Scheda N: 36 - 3037
Num. riferimento: 671807

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Matheolus fl. saec. XIII ex.
Lamentationes (Parve, nec invideo, Morini, liber, ibis in urbem... )

* Thomas A.-P. Klein (ed. comm.) Thomas Rubel - Alfred Schmitt (adiuv.) Matheus von Boulogne Lamentationes Matheoluli Stuttgart, A. Hiersemann 2014 pp. XIV-414 tavv. 5 (Quellen und Untersuchungen zur lateinischen Philologie des Mittelalters 17)
In einer Einleitung gibt der Hrsg. einen Einblick die Forschungsgeschichte (auch unter Berücksichtigung der Überlieferungs- und Editionslage) zu den fast 5700 Verse umfassenden Lamentationes Matheoluli des Matheus von Boulogne. Das bis ins 19. Jahrhundert verschollen gewesene lateinische Original erfreute sich jedoch im Spätmittelalter und in der Frühneuzeit durch seine 1370/1371 entstandene französische Übersetzung von Jehan Le Fèvre eines gewissen Bekanntheitsgrades. Der Hrsg. fasst im Anschluss die bekannten biographischen Daten des Matheus zusammen und verortet die Abfassung des misogynen Werkes in die Zeit um 1290/1291. In einem weiteren Schritt werden die formale Struktur und der Inhalt der aus vier Bücher bestehenden Lamentationes vorgestellt, worin Matheus sich im Wesentlichen (vor dem Hintergrund seiner Ehe) in abfälliger und misogyner Art und Weise mit dem weiblichen Geschlecht und dessen Lasterhaftigkeit und Streitsucht auseinandersetzt. Besonderes Augenmerk legt der Hrsg. auf das Buch IV und den dort von Matheus aufgelisteten Adressaten des Gedichtwerks sowie seinen Enkomia auf die genannten Persönlichkeiten: Jacques le Moiste de Boulogne (Bf. v. Thérouanne), Jehan de Vassogne (Archdiakon v. Flandern), Jacques d'Étaples (Archidiakon v. Thérouanne), Jehan de Corbie (Dekan des Kollegiatkapitels v. Thérouanne), Jehan d'Aix (Scholasticus in Thérouanne), Baudouin de Renenghe (Archidiakon von Brabant) und dessen Bruder Gautier de Renenghe, Guillaume de Licques (Propst des Kollegiatstifts Aire-sur-Lys), Robert le Moiste (Bruder des Bischofs Jacques le Moiste und Abt des Augustinerkonvents Ste-Marie-au-Bois in Ruisseauville), Jehan de Ligny (Offizial von Thérouanne), Nicaise de Fauquembergue (Rechtsgelehrter) und Gilles (Abt des Klosters St-Jean-au-Mont-lès-Thérouanne). In einem eigenen Kapitel versucht der Hrsg., «Literarische Modelle, Quellen und Vorbilder» (S. 18) zu eruieren. Neben Ausführungen zur Tradition der mittelalterlichen Lehrgedichte philosophisch-theologischer Natur wie bei Bernardus Silvestris, Alan von Lille oder Johannes von Hauville arbeitet der Hrsg. insb. heraus, in welchem Maße das pseudo-ovidianische Werk De vetula, der Planctus nature und der Anticlaudianus des Alan von Lille, die Werke des Ovid (wie Tristia, die Epistolae ex Ponto, Remedia amoris), die Satiren des Juvenal, die Elegien des Maximian, De contemptu mundi des Bernhard von Cluny, die Carmina des Petrus Pictor, der Liber decem capitulorum des Marbod von Rennes, das anonyme Gedicht De coniuge non ducenda (2. V. 13. Jh.), der Traktat De amore des Andreas Capellanus, die Polemik Adversus Iovinianum des Hieronymus, die Summa theologiae des Thomas von Aquin, das Werk Tobias des Matheus von Vendôme, die Poetria nova des Galfrid von Vinsauf, die Derivationes des Huguccio von Pisa sowie juristische Literatur (wie der Codex und die Digesta des Iustinianus, die Glossa ordinaria Accursii oder das Decretum Gratiani) in den Lamentationes direkt zitiert bzw. indirekt rezipiert wurden oder als Vorlage gedient haben. Nach der Darlegung metrischer, prosodischer und reimschematischer Charakteristika untersucht der Hrsg. die Überlieferungszeugen und beschreibt diese unter inhaltlichen und kodikologischen Gesichtspunkten: Bonn, ULB, cod. S 220 (15. Jh.); London, BL, Cott. Cleopatra C IX (14./15. Jh.); Erfurt/Gotha, UFB, Dep. Erf., CA 4° 2 (2. H. 14. Jh.); London, BL, Harley 6298 (E. 14./A. 15. Jh.); Köln, Hist. Archiv, GB oct. 56 (3. V. 15. Jh.); Straßburg, Seminarbibl., cod. C. VI. 7 (14. Jh.); Utrecht, UB, cod. 819 (lat. 65) (2. H. 14. Jh.); Wolfenbüttel, HAB, cod. Guelf. 37.34 Aug. 2° (2. H. 15. Jh.). Eine sich anschließende stemmatische Analyse sowie editorische Bemerkungen runden die Einleitung ab. In der Folge werden die kritische Edition (mit Berücksichtigung der handschriftlichen Überlieferung im Variantenapparat) sowie der Kommentar abgedruckt. Editorische Berücksichtigung erfahren hierbei ebenso die Editio princeps von A.-G. van Hamel (Les Lamentations de Matheolus et le Livre des Leësce de Jehan Le Fèvre, de Ressons Paris 1892), die Dissertation von A. Schmitt (Matheus von Boulogne: «Lamentationes Matheoluli». Kommentierte und kritische Edition der beiden ersten Bücher Bonn 1974) und die Abschrift zweier Bücher (III + IV) der Lamentationes durch T. Rubel. Dem Anhang sind ein Index nominum sowie ein Verzeichnis der Abkürzungen beigegeben. (Michael Bachmann)

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Hieronymus Stridonius
Adversus Iovinianum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alanus ab Insulis n. 1125 ca., m. 1203 ca.
Anticlaudianus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Silvestris m. 1159 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Petrus Pictor fl. 1110
Carmina

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iustinianus imperator n. 482 ca., m. 11-11-565
Codex

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Andreas Capellanus fl. saec. XII ex.-XIII in.
De amore

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De coniuge non ducenda (Sit Deo gloria, laus, benediccio, Iohanni pariter... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Morlanensis m. 1140 ca.
De contemptu mundi

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alanus ab Insulis n. 1125 ca., m. 1203 ca.
De planctu naturae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gratianus n. saec. XI ex., m. ante 1159
Decretum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugutio Pisanus fl. saec. XII ex./ XIII in.
Derivationes (Cum nostri protoplasti suggestiva prevaricatione humanum genus a sue dignitatis culmine quam longe deciderit ac triplicis incommodi... A. Augeo -ges auxi auctum, amplificate, augmentum dare... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iustinianus imperator n. 482 ca., m. 11-11-565
Digesta

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Maximianus fl. saec. VI ante med.
Elegiae

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Ex Ponto

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Accursius n. 1184 ca., m. 1260 ca.
Glossa ordinaria

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Hauvilla n. 1140/1165, m. 1199/1216

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Marbodus Redonensis episcopus n. 1035 ca., m. 11-9-1123
Liber decem capitulorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gaufridus de Vino Salvo fl. saec. XII ex.-XIII in.
Poetria nova

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Remedia amoris

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Iuvenalis
Saturae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274
Summa theologiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Matthaeus Vindocinensis fl. saec. XII post med.
Tobias

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Tristia

Manoscritti:
Bonn, Universitäts- und Landesbibliothek S 220
Erfurt, Universitätsbibliothek Erfurt, Dep. Erf., CA 4° 2
Köln, Historisches Archiv der Stadt Köln (Stadtarchiv), Best. 7008 (Handschriften - GB 8°) 56
London, British Library, Cotton Cleopatra C. IX
London, British Library, Harley 6298
Strasbourg, Bibliothèque du Séminaire Protestant, C.VI.7 (†)
Utrecht, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Hs. 819 (5.C.15)
Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Aug. 2° 37. 34 (2444)

Studiosi:
Van Hamel, Anton Gerard

Spoglio libri: 1701


Scheda N: R - M
Num. riferimento: 329437

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Paul Klopsch in Mittellateinische Philologie. Beiträge zur Erforschung der mittelalterlichen Latinität cur. Alf Önnerfors, Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft (WBG) 1975 pp. X-473, (Wege der Forschung 292)
Sulla lingua del De vetula / Studi medievali 17 (1976) 1026

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Scheda N: 11 - 6405; 12 - 6287; 13 - 5714; 14 - 7768; 16 - 9168
Num. riferimento: 113276

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Austria

* Franz Lackner Katalog der datierten Handschriften in lateinischer Schrift in Österreich VIII Die datierte Handschriften in niederösterreichischen Archiven und Bibliotheken bis zum Jahre 1600 1 Text 2 Tafeln praef. Franz Unterkircher, Wien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften 1988 voll. 2 pp. 129 tavv. 179 [cfr. MEL XI 6405, XII 6287, XIII 5714, XIV 7769]
Il catalogo offre la descrizione di 107 mss. di cui 14 del XIV secolo. I codici sono generalmente di origine locale. La descrizione segue quella del modello approntato per il catalogo generale dei mss. conservati in Austria. Le biblioteche e gli archivi considerati sono i seguenti: Geras (Stiftsbibl.) Herzogenburg (Stiftsbibl.), Kirnberg an der Mank (Archiv der Wiener Dompropstei), Korneuburg (Stadtarchiv), Burg Kreuzenstein (Bibliothek), Mistelbach (Salvatorianerkolleg), Retz (Dominikanerkonvent), St. Pölten (Diözesanbibliothek), Wiener Neustadt (Stadtarchiv, Stadtmuseum). Joseph Van der Straeten, in «Analecta Bollandiana» 107 (1989) 206-7, elenca alcuni testi agiografici. Pierre-Maurice Bogaert, in «Revue bénédictine» 99 (1989) 182-3, sottolinea la novità metodologica consistente nell'aggiungere, alle informazioni sui mss. datati, tavole delle scritture dei codici non datati. Aus den hier verzeichneten, überwiegend spätmittelalterlichen Handschriften sind anzuzeigen: St. Pölten, Diözesanbibliothek, 23 (Guillelmus Arvernus De rhetorica divina; De fide et legibus) von 1442 und ebendort 63 (Sammelhandschrift von 1454/56, auf fol. 121r-132r befindet sich Ps. Ovidius De vetula). L'A. offre nell'introduzione brevi notizie storiche per ognuna delle biblioteche considerate. I mss. sono tutti datati tra XIV e XV sec.; sono tuttavia da segnalare i seguenti codici: Herzogenburg, Stiftsbibliothek, 29 (1372, miscellanea con testi anche di Guglielmo di Santo Amore e Enrico di Frimaria); 52 (1380, miscellanea, ai ff. 207v-240v Gregorio Magno Regula pastoralis); 94 (Mauerbach bei Wien, ante 1397, Gregorio Magno Moralia in Iob); 100 (XIII sec. Bibbia); Korneuburg, Stadtarchiv, 3/1752 (1382, Guglielmo Durando Rationale divinorum officiorum); Sankt Pölten, Diözesanbibliothek, 92 (XIV sec. Antonio Azaro di Parma). Alle pp. 100-10 si danno brevi descrizioni di codici di cui è noto il nome del copista ma non la data. L'apparato di indici che chiude l'opera è analogo a quello del VII vol. della serie. (Lucia Pinelli) / Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktiner-Ordens und seiner Zweige 99 (1988) 329-31 Gregor Martin Lechner / Analecta Bollandiana 107 (1989) 206-7 Joseph Van der Straeten / Revue bénédictine 99 (1989) 182-3 Pierre-Maurice Bogaert / Studia monastica. Commentarium ad rem monasticam investigandam 31 (1989) 207 Alexandre Olivar / Collectanea Franciscana. Rivista internazionale di storia, dottrina, spiritualità e arte francescana 60 (1990) 330-1 V. Criscuolo / Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 47 (1991) 213-4 Claudia Märtl / Historische Zeitschrift 253 (1991) 135-7 H. Hilg

Rimandi:
PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Antonius de Azaro Parmensis v. 1259-1260, m. post 1314

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Burg Kreuzenstein

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Geras

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Alvernus n. 1180 ca., m. 30-3-1249

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus de Sancto Amore v. 1228, m. 13-9-1272

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Duranti senior, dictus Speculator n. 1230/1231, m. 1-11-1296

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Henricus de Frimaria senior n. 1245 ca., m. 18-10-1340

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Herzogenburg

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Iob

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Kirnberg a.d. Mank

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Korneuburg

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Mistelbach

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Retz

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Sankt Pölten

PARTE QUINTA
OPERE DI CONSULTAZIONE
Cataloghi di manoscritti
Wiener-Neustadt

Manoscritti:
Herzogenburg, Stiftsbibliothek 52
Herzogenburg, Stiftsbibliothek 100
Herzogenburg, Stiftsbibliothek 29
Herzogenburg, Stiftsbibliothek 94
Korneuburg, Stadtarchiv 3/1752
Sankt Pölten, Diözesanbibliothek 63
Sankt Pölten, Diözesanbibliothek 92
Sankt Pölten, Diözesanbibliothek 23

Luoghi:
Mauerbach

Luoghi nuovi:
Austria Niederösterreich Mauerbach

Scheda N: 17 - 1029
Num. riferimento: 277401

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Bengt Löfstedt Zu «De vetula» Mittellateinisches Jahrbuch. Internationale Zeitschrift für Mediävistik und Humanismusforschung. Revue internationale des études du moyen âge et de l'humanisme. International Journal of Medieval and Humanistic Studies. Rivista internazionale di studi medievali e umanistici, Stuttgart = MLJ 28, 1 (1993) 91-100
Prendendo le mosse dall'edizione curata nel 1967 da P. Klopsch, l'A. avanza numerose osservazioni sulla lingua, sul testo e sull'interpretazione del poemetto.

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Studiosi:
Klopsch, Paul

Scheda N: 13 - 752
Num. riferimento: 46513

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Wolfgang Maaz Henricus Boger (vor 1450-1505) - ein Beitrag zur «Vetula»-Rezeption in Festschrift für Paul Klopsch cur. Udo Kindermann - Wolfgang Maaz - Fritz Wagner, Göppingen, Kümmerle 1988 pp. VIII-633, 345-58
Behandelt werden Leben und Werk des Humanisten Heinrich Boger, der sich in einem Gedicht für die Zuweisung der Vetula an Ovid ausgesprochen hat. Der Text von Quis fueris, miror (Walther, Init. 16062) wird hier nach der Editio princeps wiedergegeben, die offensichtlich eine von Boger redigierte Fassung darstellt. (Elisabeth Stein)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Studiosi:
Boger, Heinrich

Scheda N: 25 - 1457
Num. riferimento: 456224

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Franciscus Petrarcha n. 20-7-1304, m. 19-7-1374

Luca Marcozzi Petrarca lettore di Ovidio in Testimoni del vero. Su alcuni libri in biblioteche d'autore cur. Emilio Russo Roma, Università di Roma «La Sapienza» = Studi (e testi) italiani. Università degli studi di Roma «La Sapienza», Dipartimento di italianistica e spettacolo, Roma = STI 6 (2000) 57-106
Si analizza la nutrita presenza di Ovidio nella produzione sia latina sia volgare di Petrarca, che si esplicita in riferimenti e imitazione nelle sue opere; si sofferma sulle postille nel codice London, BL, Harl. 3754 contenente tra l'altro 6 libri delle Metamorfosi, e sull'analisi petrarchesca del De vetula / Rassegna della letteratura italiana 106, 1 (2002) 235 Maurizio Fiorilla

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Metamorphoses

Manoscritti:
London, British Library, Harley 3754

Scheda N: 32 - 10911
Num. riferimento: 598604

PARTE TERZA
STORIA DELLA CULTURA E DELLA SPIRITUALITÀ
Storia della cultura

* Jean-Michel Mehl La reine de l'échiquier in Jean-Michel Mehl Des jeux et des hommes dans la société médiévale Paris, H. Champion 2010 pp. 366, 137-45 (Nouvelle bibliothèque du Moyen Age 97)
Già apparso in Reines et princesses au Moyen Age. Actes du cinquième Colloque international de Montpellier, Université Paul Valéry (24-27 novembre 1999) Montpellier 2001 pp. 323-31 (cfr. MEL XXVI 11912). La nomenclatura arabo-persiana relativa al gioco degli scacchi rivela la presenza, accanto al re (shah), di un vizir (ferz). Quest'ultima denominazione, giunta in Occidente intorno al X secolo ma priva di riscontri istituzionali nello spazio del medioevo latino, subisce immancabilmente un processo di risemantizzazione: già i Versus de scachis scritti all'inizio del secolo XI, sostituiscono al vizir una regina. Lo stesso termine è impiegato da Alessandro Neckam (De naturis rerum), Giovanni del Galles (Communiloquium) e Iacopo da Cessole (De moribus); nel De vetula viene impiegato virgo. Più difficile, ma non impossibile, che la risemantizzazione si applichi ad un calco fonetico dall'arabo. (Vera Fravventura)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Guallensis OFM fl. 1257-1283, m. 1285
Communiloquium [Oxoniae seu Parisiis, ca. 1265-1269/1270]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus de Cessolis v. 1288-1322
De moribus hominum et de officiis nobilium super ludo scaccorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alexander Neckam n. 1157, m. 1217
De naturis rerum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Versus de scachis (Si fas est ludos abiectis ducere curis, est aliquid, mentem quo recreare queas... )

Lessicali:
virgo
regina

Scheda N: 32 - 10912
Num. riferimento: 598605

PARTE TERZA
STORIA DELLA CULTURA E DELLA SPIRITUALITÀ
Storia della cultura

* Jean-Michel Mehl Le combattant des soixante-quatre cases in Jean-Michel Mehl Des jeux et des hommes dans la société médiévale Paris, H. Champion 2010 pp. 366, 147-54 (Nouvelle bibliothèque du Moyen Age 97)
Già apparso in Guerre, pouvoir et noblesse au Moyen Age. Mélanges en l'honneur de Philippe Contamine Paris 2000 pp. 495-501 (cfr. MEL XXIV 1912). L'A. analizza il gioco degli scacchi come metafora guerriera e la terminologia derivatane in ambito mediolatino: dall'impiego del verbo mactare e dell'espressione scach mattum, calco dal persiano shah mat, alla sostanziale equiparazione della scacchiera a un campo di battaglia (campus) percorso da cavalieri in armi (milites). Il corpus documentario comprende il Liber de moribus di Iacopo da Cessole, il Communiloquium di Giovanni del Galles, i Gesta Romanorum e il De vetula. (Vera Fravventura)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Guallensis OFM fl. 1257-1283, m. 1285
Communiloquium [Oxoniae seu Parisiis, ca. 1265-1269/1270]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus de Cessolis v. 1288-1322
De moribus hominum et de officiis nobilium super ludo scaccorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Exempla
Gesta Romanorum

Lessicali:
miles
campus
macto
scach mattum

Scheda N: 32 - 5085
Num. riferimento: 598599

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Linguistica

* Jean-Michel Mehl Le latin des jeux in Jean-Michel Mehl Des jeux et des hommes dans la société médiévale Paris, H. Champion 2010 pp. 366, 61-73 (Nouvelle bibliothèque du Moyen Age 97)
Il saggio, già apparso in Les historiens et le latin médiéval. Colloque tenu à la Sorbonne les 9, 10 et 11 septembre 1999 Paris 2000 pp. 279-91 (cfr. MEL XXIII 4628), svolge una ricognizione della terminologia mediolatina relativa al gioco (iocus, ludus) e ai suoi strumenti (alea, decius, talus, taxillus, tessera, scacci, tabulae, marelli, globi, calculi, scaccharii, cartae, billae, bolae, billardi, crossae, pilae), rilevandone le aperture al volgare (quille, «birillo») o, nel caso degli scacchi, alla nomenclatura arabo-persiana (con i termini rex, pedes, eques a costituire altrettanti calchi semantici dall'arabo, in concorrenza con i calchi fonetici sul tipo di rochus, «il carro/la torre», o ferzia, «la regina»). Il corpus documentario comprende l'Historia Francorum di Gregorio di Tours, l'Historia di Nitardo, il Liber manualis di Dhuoda, il Liber miraculorum sanctae Fidis di Bernardo d'Angers, il De laude novae militiae di Bernardo di Chiaravalle, lo Speculum morale dello pseudo Vincenzo di Beauvais, il Manipulus curatorum di Guy de Montrocher, i Gesta sancti Ludovici di Guillaume de Nangis, il De vetula, il De naturis rerum di Alessandro di Neckam e il De moribus di Iacopo da Cessole. (Vera Fravventura)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus de Cessolis v. 1288-1322
De moribus hominum et de officiis nobilium super ludo scaccorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alexander Neckam n. 1157, m. 1217
De naturis rerum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca.
Decem libri historiarum

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia
Vitae, miracula, passiones, translationes et alia hagiographica
Fides virgo, Caprasius, Primus et Felicianus Aginni martyres saec. III

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus de Nangiaco fl. 1250-1304
Gesta Ludovici IX (M semel et C bis septem decies adhibebis... Regum et principum gesta recordatione dignissima, qui antiquis temporibus regnaverunt... Nobilissimo atque strenuissimo rege Franciae Ludovico... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nithardus n. ante 800, m. 15-5-845
Historiarum libri quattuor

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Claraevallensis abbas n. 1090 ca., m. 20-8-1153
Liber ad milites Templi de laude novae militiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Dhuoda v. 824-841
Liber manualis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bernardus Andegavensis scholasticus m. post 1054 ca.
Liber miraculorum sanctae Fidis [libri IV; tantum liber I et liber II certi sunt. Una cum epistolis ad Adalgerium Conchacensem et ad Fulbertum Carnotensem]

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia
Vitae, miracula, passiones, translationes et alia hagiographica
Ludovicus IX Francorum rex

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guido de Monte Rocherii fl. 1333 ca.
Manipulus curatorum

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Enciclopedie
Speculum morale

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Vincentius Bellovacensis pseudo
Speculum morale

Lessicali:
eques
pedes
iocus
rex
tabula
pila
carta
ludus
calculus
alea
decius
talus
taxillus
tessera
scaccus
marellus
globus
scaccharius
billa
bola
billardus
crossa
quilla
rochus
ferzia

Scheda N: 26 - 6877
Num. riferimento: 478068

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano

Bienvenido Morros Mestres Nuevas Fuentes de «El Libro de Buen Amor» Romance Philology, Turnhout = RomPh 55 Spring (2002) 231-57
Nell'analizzare all'interno della letteratura latina medievale le fonti del Libro de Buen Amor, l'A. ne individua le tematiche principali (l'amore, il denaro, il vino e la morale) ed i rispettivi di modelli di riferimento. La fonte predominante rimane comunque la commedia elegiaca da cui si trae materiale per gli argomenti amorosi. Vengono così analizzate le riprese da Pamphilus, De vetula, De tribus puellis, De uxore cerdonis, Carmina Cantabrigiensia, Carmina Burana, De Paulino et Polla. Da quest'ultimo e dal De more medicorum il Libro recupera la commistione dell'elemento goliardico con l'elemento morale.

Rimandi:
PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmina Burana

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmina Cantabrigiensia [83]

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De more medicorum (Si cupias, lector, medicorum noscere morem, carminibus variis notificabo tibi... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Venusio v. 1228, m. 1277
De Paulino et Polla

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De tribus puellis (Ibam forte via quadam nullo comitante... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De tribus puellis (Ibam forte via quadam nullo comitante... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus Beneventanus fl. saec. XIII ex.
De uxore cerdonis (Uxor erat quedam cerdonis pauperis olim... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
Pamphilus de amore (Vulneror et clausum porto sub pectore telum... )

Scheda N: 25 - 6638
Num. riferimento: 451874

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano

Bienvenido Morros La comedia elegíaca y el Libro de buen amor Troianalexandrina. Anuario sobre literatura medieval de materia clásica. Universidad de Santiago de Compostela, Facultad de filología, Turnhout = Troianalexandrina 3 (2003) 77-121
El A. estudia la influencia que sobre el castellano Libro de buen Amor, del Arcipreste de Hita, ejercieron diversas comedias elegíacas latinas medievales, a partir, especialmente, del análisis de las descripciones femeninas que se hallan en el texto. Son tenidas en cuenta, además del Pamphilus, el De vetula, De nuntio sagaci, Alda de Guillermo de Blois y Geta de Vitale de Blois.

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Blesensis saec. XII
Alda (Dum parit Alda perit; Ulfus pro coniuge natam diligit... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De nuntio sagaci (Summi victoris fierem cum victor Amoris, sperabam curis finem fecisse futuris... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Vitalis Blesensis fl. 1125-1145
Geta (Grecorum studia nimique diuque secutus... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Teatro profano
Pamphilus de amore (Vulneror et clausum porto sub pectore telum... )

Scheda N: 25 - 4805; 26 - 5155; 27 - 5216; 28 - 4648
Num. riferimento: 454734

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica

* Ann E. Moyer The Philosophers' Game. Rithmomachia in Medieval and Renaissance Europe, with an Edition of Ralph Lever and William Fulke, «The Most Noble, Auncient, and Learned Playe» (1563) Ann Arbor, MI, University of Michigan Press 2001 pp. 205 tavv. (Studies in Medieval and Early Modern Civilization 13) [cfr. MEL XXV 4805, XXVI 5155, XXVII 5216]
Viene tracciata la storia complessiva del gioco da tavola detto Rithmomachia (battaglia dei numeri), che abbraccia un periodo di più di cinque secoli dalla metà dell'XI agli inizi del XVII. Il gioco era praticato su di una scacchiera simile a quella degli scacchi, su cui si muovevano pedine con sovrascritti dei numeri il cui ordinamento era dettato dalle proporzioni caratteristiche dell'aritmetica boeziana. La tipologia dei numeri rimase immutata nel corso dei secoli, mentre altre particolarità del gioco come le dimensioni della scacchiera, il movimento e la capacità di presa dei pezzi presentarono modifiche secondo i vari manuali nelle diverse epoche. Scopo del gioco fu sempre la realizzazione nel campo avversario, con i numeri delle pedine, di determinate «armonie» basate sulle «medietà» aritmetica, geometrica ed armonica, anch'esse di ascendenza boeziana. Il fatto che l'aritmetica di Boezio con le sue implicazioni filosofiche testimoni nella tarda antichità una ripresa di interesse per il pensiero pitagorico, mediato attraverso Nicomaco di Gerasa, giustifica poi altri due appellativi diffusi del gioco, cioè «gioco dei filosofi» e «gioco di Pitagora». Le prime testimonianze risalgono a una serie di manuali dell'XI secolo e degli inizi del XII provenienti dalle scuole monastiche e cattedrali di area germanica, editi da A. Borst in Das mittelalterliche Zahlenkampfspiel (Heidelberg 1986; cfr. MEL XV 6853) fra i principali: Asilo (Adalberone vescovo di Würzburg), Ermanno il Contratto, Odo di Tournai, Fortolfo di Michelsberg. L'A. dimostra come la fortuna del gioco resti indissolubilmente legato a quella dell'insegnamento della matematica boeziana, di cui si configura come complemento didattico al pari del monocordo nel campo dell'insegnamento musicale, e quindi più in generale alla fortuna dell'insegnamento delle discipline del quadrivio, come si evidenzia anche dalla tipologia dei codici miscellanei che riporteranno questi primi trattati. La Ritmomachia al contrario degli scacchi non fu mai un gioco di ampia diffusione a vario livello sociale (non ne sopravvive del resto alcun esemplare materiale), ma si presentò sempre come nobile passatempo ed esercizio intellettuale matematico e filosofico di una ben definita classe di studiosi all'interno delle scuole ecclesiastiche e successivamente delle università (Parigi e Oxford i principali centri di diffusione). Vengono presi in esame come letteratura secondaria il De animae exsilio et patria di Onorio Augustodunense, l'Anticlaudianus Alano di Lilla e il relatico commento di Rodolfo di Longchamp, il Policraticus di Giovanni di Salisbury, lo pseudo ovidiano De vetula, i Communia mathematica di Ruggero Bacone e infine il De ludo globi di Nicola Cusano. Nel periodo rinascimentale si ebbe un certo risveglio di interesse per il gioco, testimoniato finalmente anche in Italia, attraverso i trattati a stampa di John Sherwood, Jacques Le Fèvre d'Etaples, Claude de Boissière, Francesco Barozzi, Ralph Lever e William Fulke, Gustavus Selenus (Augusto II di Braunschweig-Lüneburg) a cui si aggiunge quello manoscritto di Benedetto Varchi. L'avvento dell'era della rivoluzione scientifica, con il conseguente abbandono sia della tradizionale classificazione delle discipline all'interno del quadrivio sia di una visione della matematica intesa soprattutto come esercizio filosofico e spirituale, provocò la totale scomparsa del gioco. In appendice al libro viene riportato integralmente il trattato di Lever e Fulke The Most Noble, Auncient, and Learned Playe (1563); segue la bibliografia e l'indice dei nomi. (Lapo Bramanti) / Early Science and Medicine. A Journal for the Study of Science, Technology and Medicine in the Pre-modern Period 8 (2003) 64-5 David Grandy / Renaissance Quarterly 56 (2003) 859-61 Robert Goulding / Speculum. A Journal of Medieval Studies 78 (2003) 1348-50 Tara E. Nummedal / Isis. International Review Devoted to the History of Science and Its Cultural Influences 95 (2004) 697-9 David Sepkoski / Nuncius. Rivista internazionale di storia della scienza 19 (2004) 750-5 Federica Sargolini / Sixteenth Century Journal (The). The Journal of Early Modern Studies 35 (2004) 624-5 Irving A. Kelter

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alanus ab Insulis n. 1125 ca., m. 1203 ca.
Anticlaudianus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294
Communia mathematica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Honorius Augustodunensis presbyter et scholasticus n. 1080 ca., m. post 1153
De animae exsilio et patria [ante 1138] (Thomae gratiam apostolici nominis sortito, multis donis... Sicut populo Dei exsilium erat in Babylonia, Ierusalem vero patria... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Shirwodus sedit 1484-1494
De ludo arithmomachiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Nicolaus Cusanus n. 1401, m. 11-8-1464
Dialogus de ludo globi [a. 1462-1463] (Ioannes: Cum te videam ad sedem retractum, forte fatigatum ex ludo globi... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Filosofia e teologia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Radulphus de Longo Campo n. 1153/1160, m. post 1213
In Anticlaudianum Alani commentum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius n. 480 ca., m. 524
Institutio arithmetica

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Musica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes Sarisberiensis n. 1110/1120, m. 1182 ca.
Policraticus

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Pythagoras

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hermannus Contractus n. 18-07-1013, m. 24-09-1054
Regula de Rithmimachia (Qui peritus arithmeticae huius inventi noticiam curet habere... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Odo Cameracensis episcopus m. 19-6-1113
Regulae de Rithmimachia (Quinquegenam inequalitatis regulam ex equalitate procedere manifestum est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Asilo Wirzeburgensis saec. XI
Rhythmimachia (Quinque genera inaequalitate ex aequalitate procedere manifestum est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Fortolfus saec. XII
Rithmimachia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iacobus Faber Stapulensis n. 1460 ca., m. 1536
Rithmimachia ludus qui et pugna numerorum appellatur

Luoghi:
Italia
Oxford
Paris

Luoghi nuovi:
Francia Ile-de-France Paris (Paris)
Inghilterra Oxfordshire Oxford
Italia

Studiosi:
Barozzi, Francesco
Boissière, Claude de
Borst, Arno
Fulke, William
Lever, Ralph
Selenus, Gustavus

Scheda N: 40 - 3756
Num. riferimento: 738437

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

* Cecilia Panti An Astrological Path to Wisdom. Richard de Fournival, Roger Bacon and the Attribution of the Pseudo-Ovidian «De vetula» in Richard de Fournival et les sciences au XIII siècle cur. Joëlle Ducos - Christopher Lucken, Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2018 pp. VI-443, 363-400 (Micrologus Library 88)
Dans la première partie de sa contribution, l'A., illustre la transmission du traité pseudo-ovidien De vetula et l'histoire de son attribution à Richard de Fournival, à propos de laquelle il serait possibile d'avancer d'autres candidats. Dans la deuxième partie, l'A. illustre la figure d'Ovide telle qu'elle est présentée dans le poème. Le voyage intellectuel d'«Ovide», qui trouve son apogée dans la science astrologique, ainsi que sa découverte des signes célestes indiquant la victoire chrétienne dans la lutte contre l'Antéchrist sont des éléments qui proviennent de l'adaptation de sources astrologiques arabes, réemployées par Roger Bacon (Opus maius, Metaphysica et Compendium studii theologiae). Le De vetula devrait par conséquent être mis en relation avec le milieu franciscain anglais de la première période, peut-être même avec Bacon lui-même. Manuscrits cités: Vat. Barb. lat. 3185; Firenze, Laurenziana, Pl. 53.15; London, BL, Harley 273, Harley 3234, Royal 7 F VII; El Escorial, Real Bibl., G.III.17; Montpellier, BU, Sect. de Méd., H 366; Paris, Mazarine, 1563 (577); BNF, lat. 15972, lat. 16252, lat. 16397, lat. 16468 et Wien, ÖNB, 3219. (Agostino Paravicini Bagliani)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294
Compendium studii theologiae

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294
Metaphysica de vitiis contractis in studio theologiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294
Opus maius

Manoscritti:
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. lat. 3185
El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial g.III.17 (IV.D.36; IV.L.24)
Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 53.15
London, British Library, Harley 3234
London, British Library, Harley 273
London, British Library, Royal 7.F.VII
Montpellier, Bibliothèque Interuniversitaire, Section de Médecine H 366
Paris, Bibliothèque Mazarine 1563
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 15972
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16397
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16252
Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16468
Wien, Österreichische Nationalbibliothek 3219

Luoghi:
Inghilterra

Luoghi nuovi:
Inghilterra

Scheda N: 34 - 1118
Num. riferimento: 622456

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Cecilia Panti «Ascendam in celum si demonstratio pennas annuat». Ovidio filosofo nello pseudo-ovidiano «De vetula» in L'antichità classica nel pensiero medievale. Atti del Convegno della Società italiana per lo studio del pensiero medievale (S.I.S.P.M.). Trento, 27-29 settembre 2010 cur. Alessandro Palazzo, Porto, Fédération internationale des Instituts d'études médiévales (FIDEM) 2011 pp. 492, 171-205 (Textes et études du moyen âge 61)
La rilettura delle sue opere in chiave cristiana, moralistica, educativa e filosofica segnò la fortuna di Ovidio nel XII e XIII secolo: la sintesi di questa complessa combinazione di elementi è rintracciabile nella pseudo-ovidiana De vetula, databile tra il 1235 e 1254, conservata integralmente in 30 manoscritti e parzialmente in una dozzina di codici (di nuova segnalazione El Escorial, Real Biblioteca, g.III.17 della seconda metà del XIII secolo). Connubio di diverse tensioni narrative legate dall'impianto autobiografico, il primo libro esplora il ludus e la natura (evidente il richiamo all'Anticlaudianus di Alano di Lilla), nel tratteggio della matematica come disciplina fondamentale di accesso al sapere; il secondo libro verte sul mutamento e la metamorfosi, in un'ottica elegiaca del semivir che offende il quadrivium delineato (con richiami al De ortu scientiarum di Alfarabio) e della passione amorosa che infine il poeta abbandona; il terzo libro rivela la sua natura filosofica, nel votarsi di Ovidio alla filosofia nel pensiero originale dell'astronomia/astrologia come scienza somma che permette d'innalzarsi a Dio (al Liber de causis dello pseudo Aristotele, all'Introductorium e al De magnis coniunctionibus di Albumasar, ad Alano di Lilla, al De luce e al De sphaera di Roberto Grossatesta, al De universo di Guglielmo d'Alvernia, alla Consolatio di Boezio, alle Metamorfosi, ad Apocalisse ed Ecclesiaste; è ripreso a sua volta dalla Philosophia di Daniele di Morley), vicino alle concezioni arabe; è alla poesia che infine lo pseudo Ovidio ritorna, ma nella forma delle lodi mariane con l'inno alla Virgo. (Valeria Mattaloni)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alanus ab Insulis n. 1125 ca., m. 1203 ca.
Anticlaudianus

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Apocalypsis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius n. 480 ca., m. 524
Consolatio Philosophiae

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253
De luce (Formam primam corporalem quam corporeitatem nominant lucem esse arbitror... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albumasar n. 787, m. 886
De magnis coniunctionibus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Daniel Morlanensis n. 1140 ca., m. 1210 ca.
De naturis inferiorum et superiorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alfarabius n. 872, m. 950
De scientiis

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253
De sphaera (Intentio nostra in hoc tractatu est describere figuram machine mundane et situm et figuras corporum eam constituentium et motus corporum superiorum et figuras circulorum suorum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Guillelmus Alvernus n. 1180 ca., m. 30-3-1249
De universo (Scientia de universo dicitur secundum duas intentiones quarum altera est philosophia completa... Scito igitur in primis, quia universum non intelligo hic nisi universitatem creaturarum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Biblia sacra
Ecclesiastes

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Liber de causis (Omnis causa primaria plus est influens super causatum suum... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Aristoteles pseudo
Liber de causis (Omnis causa primaria plus est influens super causatum suum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albumasar n. 787, m. 886
Liber introductorii maioris ad scientiam iudiciorum astrorum

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Metamorphoses

Manoscritti:
El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial g.III.17 (IV.D.36; IV.L.24)

Scheda N: 40 - 5216
Num. riferimento: 738504

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Cecilia Panti Immagini della donna nello Pseudo-Ovidiano «De vetula» in Vedere nell'ombra. Studi su natura, spiritualità e scienze operative offerti a Michela Pereira cur. Cecilia Panti - Nicola Polloni, Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2018 pp. XXIII-430, 161-77
Gli stereotipi femminili presenti nel poema pseudo-ovidiano De vetula simboleggiano lo stato sociale della donna, in particolare la nubile, la nuora e la vedova, in relazione con l'età, ossia e giovane, matura o vecchia. Le figure femminili, alle quali viene accostata anche quella dell'eunuco, svolgono un ruolo specifico nel processo di maturazione e conversione narrato dal poeta, che passa dai piaceri della carne a quelli dell'intelletto, fino alla sua finale conversione alla fede cristiana, che raggiunge il suo culmine nella descrizione astrologica della figura/segno della Vergine Madre come emblema di risurrezione e di redenzione dell'umanità. (Agostino Paravicini Bagliani)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia
Vitae, miracula, passiones, translationes et alia hagiographica
Maria virgo et mater Iesu

Scheda N: 33 - 3661
Num. riferimento: 617255

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Robertus Grosseteste n. ante 1170, m 8/9-10-1253
De luce (Formam primam corporalem quam corporeitatem nominant lucem esse arbitror... )

* Cecilia Panti (ed. trad. comm.) Roberto Grossatesta La luce praef. Pietro Bassiano Rossi, Pisa, Plus-Pisa University Press 2011 pp. XV-202 (Greco, arabo, latino. Le vie del sapere 4)
Il volume è dedicato al De luce di Roberto Grossatesta, qui presentato nell'edizione critica messa a punto dall'A. (di prossima pubblicazione nel vol. miscellaneo Robert Grosseteste and His Intellectual Milieu, a cura di J. Goering e J. Flood per la Toronto University Press) insieme ad una nuova traduzione italiana, ad un ampio commento testuale (pp. 87-174) e a un'introduzione complessiva alla dottrina grossatestiana della luce (pp. 1-74). Il trattato verte sulla struttura del corpo fisico e sull'origine, ordinamento e movimento del cosmo, ricondotti al principio ontologico dell'unione di forma prima (concepita come lux, ovvero corporeità e tridimensionalità) e materia prima. Attraverso questa tesi ontologica, il trattato attualizza il tema della struttura matematico/armonica dell'universo e tenta un'inedita convergenza fra le dottrine fisiche pre-aristoteliche del corpo come composto di minimi indivisibili e la concezione aristotelica del continuo. Nell'introduzione e più in dettaglio nel commento l'A. esamina l'apporto fondamentale della critica aristotelica alla dottrina degli indivisibili (in particolare nel De generatione et corruptione) come fonte finora non rilevata della tesi grossatestiana. Altre fonti importanti sono Avicenna (Liber de anima), Avicebron (Liber fontis vitae) e, dal punto di vista astronomico, Alpetragio (De sphaera). L'introduzione presenta nel primo capitolo uno studio d'insieme sulla dottrina della luce in Grossatesta con considerazioni sul problema della cronologia degli scritti scientifici: in particolare il De luce è collocato attorno al 1220-1225 ca. Il secondo capitolo verte sulla fortuna e storiografia del trattato e a questo proposito si rileva l'impiego della cosmologia elaborata nel trattato in un solo contesto finora rintracciato, cioè il poema pseudo ovidiano De vetula (circa 1240-1245) e tracce di utilizzo in autori inglesi del secolo XIV e nel contesto della filosofia di ambito francescano. L'interesse verso l'opera riprende, sporadicamente, nei circoli scientifici inglesi del '600, mentre il suo studio più sistematico risale solo agli inizi del secolo scorso. Il terzo capitolo è infine centrato sulla trasmissione a stampa e manoscritta e sull'analisi filologica. I codici attualmente conosciuti sono quattordici di cui tre risultano i più significativi per la costituzione del testo: El Escorial, Real Biblioteca, g.III.17, ff. 98-99v (qui utilizzato per la prima volta), Oxford, Bodl. Libr., Digby 98, ff. 152v-153v e Oxford, Merton College, 295, ff. 145vb-147ra. Gli altri mss. legati alla tradizione del De luce sono Firenze, Marucelliana, C. 163, ff. 1ra-2va (XV sec.); London, BL, Cotton Otho, D.X, ff. 60v-61v (XIV sec.) e Royal, 6.E.V, ff. 242va-243va (XIV sec.); Modena, Estense, 649, ff. 2ra-4ra (XVI sec.); Oxford, Bodl. Libr., Digby 104, ff. 109vb-110vb (XIV-XV sec.) e Digby 220, ff. 106rb-107va (XV sec.); Petworth House, Leconfield, 109, pp. 9-20 (XVII sec.); Princeton, UL, Collection R. Garret of Baltimore 95, ff. 66r-68v (XIV sec.); Praha, Národní Muzeum, XII.E.5, f. 40rb-vb (XIV sec.) e X.H.12, ff. 44r-46r (1472); Venezia, Marciana, VI.163, ff. 80ra-82ra (XV sec.). Il volume è corredato da una bibliografia, suddivisa in edizioni e traduzioni dei testi citati (pp. 175-81) e studi (182-91) e da una serie di indici: dei manoscritti, dei nomi antichi e medievali e delle opere anonime, dei nomi moderni e infine dei passi citati. (Elisa Chiti)

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Aristoteles
De generatione et corruptione

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alpetragius saec. XII ex./XIII in.
De sphaera

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Avicenna n. 973/980, m. 1037
Liber de anima (sextus naturalium) [Kitab al-nafs]

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Avicebron n. 1020 ca., m. 1057/1058
Liber fontis vitae

Manoscritti:
El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial g.III.17 (IV.D.36; IV.L.24)
Firenze, Biblioteca Marucelliana C. 163
London, British Library, Cotton Otho D. X
London, British Library, Royal 6.E.V
Modena, Biblioteca Estense Universitaria, lat. 649 (alfa.F.5.21)
Oxford, Bodleian Library, Digby 220 (S.C. 1821)
Oxford, Bodleian Library, Digby 98 (S.C. 1699)
Oxford, Bodleian Library, Digby 104 (S.C. 1705)
Oxford, Merton College 295
Petworth House, Library of Lord Leconfield, 109
Praha, Národní Knihovna Ceské Republiky (olim Národní a Univerzitní Knihovna), X.H.12 (1990)
Praha, Národní Muzeum, XII.E.5 (3215)
Princeton, NJ, Princeton University Library, Robert Garrett Collection 95
Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, lat. VI. 163 (2673)

Luoghi:
Inghilterra

Luoghi nuovi:
Inghilterra

Studiosi:
Flood, John L.
Goering, Joseph W.

Scheda N: 43 - 4758
Num. riferimento: 792081

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Emore Paoli Il «De vetula» e Ruggero Bacone: retorica e scienza nel XIII secolo in Medioevo latino e cultura europea. In ricordo di Claudio Leonardi cur. Agostino Paravicini Bagliani - Francesco Santi, Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2021 pp. XLII-436, 289-307
L'ipotesi di C.S.F. Burnett sul coinvolgimento di Ruggero Bacone nella realizzazione del De vetula pseudo ovidiano, è approfondita dall'A. e corroborata dall'analisi di diversi passi del testo e dell'opera del filosofo inglese, in cui emergono sintonie di pensiero e espedienti retorici comuni. Alla luce di queste coincidenze e delle analogie già individuate da Burnett e da C. Panti, l'A. ritiene probabile la paternità di Bacone, che avrebbe scritto il poema come strumento retorico per incitare i lettori alla virtù, rappresentando Ovidio come suo alter ego. In questa prospettiva, la figura della vetula rappresenterebbe la «sapienza», solo apparente, dei contemporanei, opposta alla vera scienza, incarnata dalla virgo desiderata da Ovidio, mentre l'intero poema costituirebbe forse un'allegoria dell'esperienza di Bacone presso la Facoltà delle Arti di Parigi. (Davide Obili)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294

Luoghi:
Paris

Luoghi nuovi:
Francia Ile-de-France Paris (Paris)

Studiosi:
Burnett, Charles Stuart F.
Panti, Cecilia

Scheda N: 24 - 5028
Num. riferimento: 439636

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Storia letteraria

* Emore Paoli Il secolo XIII in Letteratura latina medievale (secoli VI-XV). Un manuale cur. Claudio Leonardi, Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2002 pp. XII-512, 303-71 (Millennio medievale 31)
Dopo aver tracciato un breve quadro storico del secolo e della sua interpretazione letteraria da parte degli studiosi, l'A. individua la caratteristica principale del Duecento in un movimento dinamico che «non consente valutazioni univoche». In quest'ottica il saggio è suddiviso secondo i principali generi letterari e i loro esponenti più rappresentativi, dall'esegesi biblica (Tommaso d'Aquino, Bonaventura da Bagnoregio e Angela da Foligno), alle enciclopedie (Ruggero Bacone e Vincenzo di Beauvais), alla storiografia (Salimbene de Adam), alle agiografie e l'ars praedicandi. In conclusione l'A. propone due specifiche trattazioni dedicate a Giovanni di Garlandia e al De vetula. Il saggio si chiude con le indicazioni bibliografiche relative ai temi ed agli autori trattati. (Stefano Riccioni)

Rimandi:
PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Agiografia

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Salimbene de Adam n. 9-10-1221, m. post 1288
Cronica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Iohannes de Garlandia n. 1195 ca., m. post 1272

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Angela de Fulgineo n. 1248 ca., m. 4-1-1309
Liber [Memoriale - Instructiones] (Vere fidelium experentia probat... Dixit quedam Christi fidelis quod colloquendo cum socia de Deo... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Rogerius Bacon n. 1210/1214, m. 1294

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Vincentius Bellovacensis n. 1190 ca., m. 1264 ca.
Speculum maius

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Thomas de Aquino n. 1224/1225, m. 7-3-1274

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Vincentius Bellovacensis n. 1190 ca., m. 1264 ca.

Scheda N: 23 - 4013
Num. riferimento: 416994

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius

Michelangelo Picone Dante, Ovidio e la poesia dell'esilio Rassegna europea di letteratura italiana, Pisa-Roma = RELIt 14 (1999) 7-23
L'argomento trattato dall'A. si riferisce alla tematizzazione dell'esilio nell'opera di Dante e in quella di Ovidio. Le immagini che il poeta di Sulmona proietta su di sé, sulla civiltà medievale e sull'opera dantesca, in particolare sono tre: la prima è quella del poeta d'amore: il corpus eroticum ovidiano (Ars amatoria, Remedia amoris, Heroides, Amores) entra a far parte del curriculum scolastico medievale. La seconda immagine è quella del poeta mitologico: le Metamorfosi rappresentano il punto di riferimento obbligato per ogni sorta di informazione mitologica nel medioevo (in tal senso la Commedia può essere definita il libro delle metamorfosi cristiane). La terza immagine è quella del poeta esule: le elegie che Ovidio compone durante il suo esilio a Tomi (i cinque libri dei Tristia e i quattro delle Epistulae ex Ponto) lo descrivono come un uomo scacciato dalla propria patria e strappato dagli affetti domestici. Ovidio è presentato quale modello classico incontrastato per aver sviluppato la tematica dell'esilio. A questo proposito l'A. cita il poemetto apocrifo di circa duemila esametri latini intitolato De vetula, una pseudo autobiografia di Ovidio, della prima metà del Duecento.

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Amores

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Ex Ponto

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Heroides

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Metamorphoses

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Remedia amoris

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Tristia

Luoghi:
Tomi

Luoghi nuovi:
Romania Constanta Tomi

Scheda N: 22 - 5041
Num. riferimento: 395155

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Scienze miste
Astrologia

José Maria da Cruz Pontes Astrologia: da rejeição patrística à apologética medieval in Miscelânea em honra do Doutor José Geraldes Freire Coimbra, Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra, Instituto de Estudios Clássicos 1998 = Humanitas. Universidade de Coimbra, Faculdade de letras, Instituto de estudios clássicos, Coimbra = HumC 50 (1998) 285-92
Uma breve reconstituição de posições da patrística e do início da Idade Média perante a astrologia. Centra-se também na influência do Introductorium maius e do De magnis coniunctionibus de Albumasar sobre o De vetula, por vezes atribuído a Ricardo de Fournival, que por sua vez aparece citado, atribuído a Ovídio, na Corte Enperial (em português medieval) e no Horologium fidei de André do Prado.

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albumasar n. 787, m. 886
De magnis coniunctionibus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Andreas de Prato n. 1380 ca., m. post 1450
Horologium fidei

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albumasar n. 787, m. 886
Liber introductorii maioris ad scientiam iudiciorum astrorum

Scheda N: 11 - 142; 12 - 2941
Num. riferimento: 39591

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Scienze naturali
Scienze miste
Astrologia

José Maria da Cruz Pontes Astrologie et apologétique au Moyen Age Didaskalia. Revista da Faculdade de teologia de Lisboa, Lisboa = Didaskalia 15 (1985) 3-10
Nonostante le denigrazioni di età patristica, in epoca medievale si ritenne che la nascita di Cristo e del cristianesimo fosse stata preconizzata da congiunzione astrali. L'A. si occupa in particolare del De vetula pseudo ovidiano, oggi attribuito a Riccardo di Fournival (in alcuni dei 32 mss. l'opera è tramandata anche come De mutatione viltae). Essa subì in maniera significativa l'influenza di Albumasar e contribuì notevolmente alla fortuna del suo Electorium maius / Francis - Bulletin signalétique. Histoire et sciences des religions 42 (1988) 168 / Bulletin de théologie ancienne et médiévale 14 (1989) 723 Guido Hendrix

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Albumasar n. 787, m. 886

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Scheda N: 31 - 4872
Num. riferimento: 579400

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Remedia amoris

Bruno Roy Quelques malentendus sur le thème ovidien des remèdes à l'amour Journal of Medieval Latin (The). Medieval Latin Association of North America, Turnhout = JML 17 (2007) 38-56
L'A. tratta delle interpretazioni medievali del testo ovidiano dei Remedia amoris, concentrandosi in particolare sulla sua ricezione in ambito scolastico, dove l'opera viene utilizzata non solo per l'insegnamento della grammatica, ma anche per il suo presunto rigore morale; tra i commenti si ricorda quello tramandato dal ms. Leiden, Bibl. der Rijksuniversiteit, B.P.L. 138 con notizie sulla figura del copista Jean Brulélou. A proposito della ricezione medievale di Ovidio tratta anche del De vetula e dell'Antiovidianus quest'ultimo conservato nei mss. Olomuc, Státní Archív, Kapitulní Knihovna CO 59; Vat. lat. 5131; Venezia, Marciana, lat. XII. 15.

Rimandi:
PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Antiovidianus (Sublimi residens kathedra, venerande magister... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Manoscritti:
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 5131
Leiden, Bibliotheek der Universiteit, B.P.L. 138
Olomouc, Státní Archív, Kapitulní Knihovna CO 59
Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, lat. XII. 15 (4088)

Scheda N: 35 - 7062
Num. riferimento: 643170

PARTE TERZA
ISTITUZIONI
Monachesimo e ordini religiosi

* Ulrich Schädler Brett- und Würfelspiele in Erziehung und Bildung des mittelalterlichen Religiosentums in Religiosus Ludens. Das Spiel als kulturelles Phänomen in mittelalterlichen Klöstern und Orden cur. Jörg Sonntag, Berlin-Boston, MA, W. de Gruyter 2013 pp. XII-300, 187-209 (Arbeiten zur Kirchengeschichte 122) tavv. 4
Der Beitrag beschäftigt sich mit der Frage, ob und inwieweit spielerische Aktivitäten und Schach- bzw. Würfelspiel im klösterlichen Unterrichtsalltag verbreitet bzw. gelehrt wurden. In einem ersten Schritt führt der A. Belege für die Verbreitung des Schachspiels bzw. Schachzabels und dessen etwaige didaktische Vermittlungsmethode v.a. im Bereich des Mathematikunterrichts an. Als Quellen werden u.a. die Miniaturen im «Libro de los juegos» des König Alfons X., d. Weisen, das pseudo-ovidianische Epos De vetula, das älteste Schachgedicht Versus de scachis (überliefert in den Codices Einsidlenses 365 und 319) und De animae exilio et patria, alias de artibus des Honorius Augustodunensis erwähnt. Hierbei berücksichtigt der Vf. neben dem Würfelschach und dem Schachzabel (Backgammon) ebenfalls die Rhythmomachie, die vermutlich von einem gewissen Asilo von Würzburg auf der Basis der Arithmetik des Boethius um 1030 konzipiert wurde und im Nachgang viele Bearbeitungen fand. Hinweise zur Bedeutung von Rhythmomachie und Schach in der Quadriviumsausbildung finden sich in den Handschriften Cambridge, Trintity College, R.15.16 und München, BSB, Clm 14863 [recte 14836]; letztere enthält insb. De conflictu rithmimachiae des Hermannus Contractus und De rithmimachia, De geometria des Gerbert von Aurillac, das anonyme Carmen de ludo scacorum sowie De aggregatione naturalium numerorum eines Würzburger Gelehrten. Innerhalb des Mathematikunterrichts arbeitet der A. noch weitere spielerische Aktivitäten wie Rätsel heraus, verdeutlicht anhand der Rätsel in den Werken des Pseudo-Beda (De arithmeticis propositionibus), des Aldhelm (Enigmata), des Tatuinus von Canterbury (Enigmata), des Alkuin (Propositiones), des Hugo Metellus oder in den Aenigmata in die nomine Tullii (= Aenigmata Bernensia), den Aenigmata Laureshamensia sowie in den Handschriften Bern, Burgerbibl., 299, und Ottob. lat. 1862, die beide die Versus Acbrhanni de ludo tabularum secundum numerum überliefern. Abschließend stellt der A. den Ludus clericalis des Wibold vor, in dem mathematische Spiele, v.a. Würfelspiele, als Möglichkeit der Vermittlung von Wissens- und Lehrinhalten näher erläutert werden. (Michael Bachmann)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Tatuinus Cantuariensis archiepiscopus sedit 731-734
Aenigmata

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Aenigmata Bernensia (De olla. Ego nata duos patres habere dinoscor)

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Aenigmata Laureshamensia (Sunt mihi diverso varia sub tempore fata... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alphonsus X Castellae et Legionis rex n. 26-11-1221, m. 4-4-1284

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Carmina Burana

PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
Compilatio Anglica regularum Rithmomachiae (saec. XII ex.) (Fit tabula ad longitudinem et latitudinem distincta campis... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
De aggregatione naturalium numerorum

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Honorius Augustodunensis presbyter et scholasticus n. 1080 ca., m. post 1153
De animae exsilio et patria [ante 1138] (Thomae gratiam apostolici nominis sortito, multis donis... Sicut populo Dei exsilium erat in Babylonia, Ierusalem vero patria... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Beda Venerabilis pseudo
De arithmeticis propositionibus (Quomodo numerus a quolibet animo conceptus, quis sit, possit agnosci... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
De arithmeticis propositionibus (Quomodo numerus a quolibet animo conceptus, quis sit, possit agnosci... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De ludo scaccorum (Qui vult [cupit] egregium scachorum noscere [discere] ludum, audiat... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De ludo scaccorum (Qui vult [cupit] egregium scachorum noscere [discere] ludum, audiat... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Aldhelmus Scireburnensis episcopus n. 640 ca., m. 25-5-709
Enigmata

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Gerbertus Aureliacensis scholasticus n. 940/945, m. 12-5-1003
Geometria [a. 980-983] (?) (In quattuor maetheseos ordine disciplinarum tertium post arithmeticae musicaeque tractatum... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Geometria e geografia
Geometria (In quattuor maetheseos ordine disciplinarum tertium post arithmeticae musicaeque tractatum... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hugo Metellus m. 1150 ca.

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Boethius n. 480 ca., m. 524
Institutio arithmetica

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Wibaldus Cameracensis episcopus m. 965
Ludus regularis (Sequitur Wiboldus, Noviomensis aecclesiae archidiaconus, vir videlicet tam secularibus quam aecclesiasticis disciplinis satis inbutus... )

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica
Propositiones ad acuendos iuvenes cum solutionibus

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804
Propositiones ad acuendos iuvenes cum solutionibus (?) (Limax fuit ab hirundine invitatus ad prandium infra leuvam unam. In die autem non potuit plus quam unam unciam pedis ambulare... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Hermannus Contractus n. 18-07-1013, m. 24-09-1054
Regula de Rithmimachia (Qui peritus arithmeticae huius inventi noticiam curet habere... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Asilo Wirzeburgensis saec. XI
Rhythmimachia (Quinque genera inaequalitate ex aequalitate procedere manifestum est... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Acbrannus fl. ante saec. IX
Versus de ludo tabularum (Ludis qui plano tabulis de stipite sectis... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
Versus de scachis (Si fas est ludos abiectis ducere curis, est aliquid, mentem quo recreare queas... )

Manoscritti:
Bern, Burgerbibliothek, 299
Cambridge, Trinity College, Ms. R.15.16 (940)
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottob. lat. 1862
Einsiedeln, Stiftsbibliothek 319 (Msc. 645; 4. Nr. 63)
Einsiedeln, Stiftsbibliothek 365 (Msc. 220)
München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14836

Luoghi:
Würzburg

Luoghi nuovi:
Germania Bayern Würzburg

Scheda N: 33 - 3399
Num. riferimento: 613995

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Philippus Cancellarius n. 1160/1185, m. 23-12-1236
Carmina

Barbara Schetter (ed. trad. comm.) Philippus Cancellarius Die Motettengedichte Berlin, W. de Gruyter 2012 pp. VIII-428 (Beiträge zur Altertumskunde 294)
Auf der Grundlage der bislang bekannten Textzeugen wird eine ausführlich kommentierte zweisprachige Ausgabe der Motettengedichte und Organum-Prosulae Philipps vorgelegt, wobei in ihrer Zuschreibung umstrittene Motettentexte in einem eigenen Kapitel behandel werden. Im Kommentar zu einem provenzalischen Lied, das auf das pseudoovidianische Gedicht De vetula rekurriert, wird eine frühere Datierung des Pseudoovidianum (um 1230) erwogen. (Peter Orth)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

Scheda N: 20 - 5623
Num. riferimento: 348512

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Storia letteraria

* Paul Gerhard Schmidt Pseudoantike Literatur als philologisches Problem in Mittelalter und Renaissance in Medieval and Renaissance Scholarship. Proceedings of the Second European Science Foundation Workshop on the Classical Tradition in the Middle Ages and the Renaissance (London, The Warburg Institute, 27-28 November 1992) cur. Nicholas Mann - Birger Munk Olsen, Leiden-New York-Köln, E.J. Brill 1997 pp. XII-267, 187-95 (Mittellateinische Studien und Texte 21)
L'A., dopo aver sottolineato l'interesse della storiografia recente per opere non originali quali le compilazioni, le epitomi, le versificazioni, etc., offre alcune riflessioni relative allo status di testi pseudoepigrafi nel medioevo e nel Rinascimento («Das Falsum wurde nicht als Problem empfunden; man sah bei literarischen Fälschungen keinen anlaß, sie als unwahr zu eliminieren, sondern spielte eher mit der Möglichkeit, daß ein verdächtiger Text sich als wahr erweisen könnte, nach dem Prinzip 'in dubio pro falso'», p. 191). Accenni al De disciplina scholarium, al De vetula, a Lorenzo Valla, alla discussione umanistica relativa alla Rhetorica ad Herennium (Raphael Rhegius). (Lucia Pinelli)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Testi
De disciplina scholarium

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Laurentius Valla n. 1407, m. 1-8-1457

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Raphael Regius n. 1440 ca., m. 17-7-1520

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Testi
Rhetorica ad Herennium

Scheda N: 28 - 4650
Num. riferimento: 513602

PARTE TERZA
DISCIPLINE
Arti liberali
Aritmetica

* Ivo Schneider The Solution of the Two Main Problems Concerning Games of Chance in the Late European Middle Ages and the Possibility of Islamic Sources in Leonardo Fibonacci. Matematica e società nel Mediterraneo nel secolo XIII I Pisa-Roma, Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali 2005 I = Bollettino di storia delle scienze matematiche, Pisa-Roma = BSSMat 23 (2003) 99-108
Il punto di partenza per il calcolo delle probabilità è visto di solito nella corrispondenza tra Blaise Pascal e Pierre de Fermat, sebbene esistano dei tentativi più antichi. Il calcolo delle probabilità legate al gioco dei dadi è infatti trattato nel De vetula, scritto tra 1222 e 1268 e dunque vicino per epoca a Leonardo Pisano. (Federica Foschi)

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Leonardus Pisanus n. 1170 ca., m. post 1240

Studiosi:
Fermat, Pierre de
Pascal, Blaise

Scheda N: 39 - 5012
Num. riferimento: 716211

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

* Francesca Sivo Per un'estetica del «rovescio»: la «vituperatio vetulae» tra retorica e parodia in Il ruolo della Scuola nella tradizione dei classici latini. Tra «Fortleben» ed esegesi. Atti del Convegno internazionale (Foggia, 26-28 ottobre 2016) cur. Grazia Maria Masselli - Francesca Sivo, Foggia, Il castello 2017 pp. 297, 318, 487-534 (Echo. Collana di studi e commenti 25)
Analisi letteraria di alcuni passi del De vetula pseudo-ovidiano, redatto prima del 1266-1268. È esaminata in particolare la descrizione fisica e psicologica della vecchia che dà il nome all'opera, contenente diverse reminiscenze ovidiane (dagli Amores, Fasti e Metamorphoses) e somiglianze con le descrizioni di eunuchi e semiviri nell'Invectiva in Eutropium di Claudiano e nelle Res gestae di Ammiano Marcellino. Si tratta di un rovesciamento del topos della bellezza femminile: i prototipi delle descriptiones pulchritudinis et turpitudinis per l'età medievale sono individuati dall'A. nella prima elegia di Massimiano. Alla turpitudine fisica si legano i caratteri di degenerazione morale e malvagità: l'azione nefanda della vecchia costituisce lo spunto per la metamorfosi in chiave cristiana di Ovidio personaggio. (Marina Giani)

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Amores

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Maximianus fl. saec. VI ante med.
Elegiae

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Fasti

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ammianus Marcellinus
Historiae

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Claudianus Claudius
Invectiva in Eutropium

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Metamorphoses

Scheda N: 10 - 767; 12 - 806; 13 - 753
Num. riferimento: 36475

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

Dorothea Weber Ein nicht beachteter Textzeuge von Ps.. Ovid, De vetula Wiener Studien. Zeitschrift für klassische Philologie, Patristik und lateinische Tradition, Wien = WS 100 (1987) 257-64 [cfr. MEL X 767, XII 806]
Der Codex 63 der St. Pöltener Diözesanbibliothek (Sp), 1454 und 1456 geschriebenen, enthält auf fol. 121r und 132r das 3. Buch und die Praefatio zu De vetula. Der Codex dürfte aus V2 (Vat. Lat. 4362) und V3 (Vat. Barb. Lat. 26 [2387]) kontaminiert sein. Aufgrund der subscriptio und eines Schriftvergleichs ist es sicher, daß Johannes Tröster, ein weitgereister Kanzleibeamter am Hof Friedrichs III., die Dichtung 1456 in Rom abschrieb, wobei er bisweilen den Text der Vorlagen durch Konjekturen zu verbessern bestrebt war. Die Varianten gegenüber der Edition von Klopsch werden vollständig mitgeteilt, desgleichen diejenigen des fol. 152r-v stehenden karolingischen Conflictus veris et hiemis (Alcuini carm. 58, MGH Poet. I pp. 270-2). / Scriptorium. Revue internationale des études relatives aux manuscrits 43 (1989) 200* Silvio Bernardinello / Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 46 (1990) 228 Rudolf Schieffer

Rimandi:
PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius

Manoscritti:
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. lat. 26
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 4362
Sankt Pölten, Diözesanbibliothek 63

Studiosi:
Klopsch, Paul
Tröster, J.

Scheda N: 35 - 4413
Num. riferimento: 639585

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius

Siegfried Wenzel Ovid from the Pulpit in Ovid in the Middle Ages cur. Frank T. Coulson - James G. Clark - Kathryn L. McKinley, Cambridge, Cambridge University Press 2011 pp. XII-372, 160-76
L'A. ricerca in duemilacinquecento sermoni inglesi del XIV e XV secolo la presenza di frammenti o citazioni del corpus ovidiano, rilevando diversi richiami all'interno di raccolte di preghiere e parabole destinate per lo più alla formazione del clero: Metamorphoses (cinquantanove volte); Ars amatoria (sette volte); Amores (sei volte); Remedia amoris (cinque volte); Heroides, Fasti e Tristia (quattro volte); Epistolae ex Ponto (tre volte), compresi gli pseudo ovidiani De vetula (sei volte) e De mirabilibus mundi (tre volte). Al termine del saggio è presente una lista dei manoscritti consultati; Cambridge, UL, Ii.III.8, Kk.IV.24; Gonville and Caius Coll., 356/583; Jesus Coll., 13; Peterhouse Coll,, 210; Pembroke Coll., 257; Oxford, Bodl. Libr., Auct. F. inf. 1.3, Auct. F. inf. 1.2; Bodl. 649 e Bodl. 859, Lat. theol. d. 1; Laud. misc. 77 e Laud. misc. 706; Merton Coll., 236; CCC, 54; Balliol Coll., 149; Trinity Coll., 42; London, BL, Harley 3760; Harley 4894; Cotton Titus, C. IX; Worcester, Cath. Libr., F. 10 e F. 126; Aberdeen, UL, 154; Arras, BM, 254; Manchester, UL, 367; Padova, Antoniana, 515; Toulouse, BM, 342. (Luca Villani)

Rimandi:
PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Amores

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Ars amatoria

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Theodericus Sancti Trudonis abbas n. 1060 ca., m. 25-4-1107
De mirabilibus mundi (?) (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De mirabilibus mundi (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De mirabilibus mundi (Hic serpens ventis pernicior atque sagittis... )

PARTE PRIMA
Autori e testi
Autori
Richardus de Furnivalle n. 10-10-1201, m. 1259/1260
De vetula (?)

PARTE TERZA
FILOLOGIA E LETTERATURA
Poesia
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille)

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius pseudo
De vetula (O quam carus erat mihi quamque optabilis ille... )

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Ex Ponto

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Fasti

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Heroides

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Metamorphoses

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Orazioni e libri di preghiera

PARTE TERZA
FORME E GENERI DI TESTI (GENERI LETTERARI)
Predicazione

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Remedia amoris

PARTE SECONDA
FORTLEBEN
Autori e testi
Autori
Ovidius
Tristia

Manoscritti:
Aberdeen, University Library , 154
Arras, Médiathèque de l'Abbaye Saint-Vaast (olim Bibliothèque Municipale), 184 (CGM 254)
Cambridge, Gonville and Caius College 356/583
Cambridge, Jesus College 13 (Q.A.13)
Cambridge, Pembroke College (in deposito presso la University Library), 257
Cambridge, Peterhouse, Mediaeval and Musical Manuscripts (in deposito presso la University Library), 210 (2.1.3)
Cambridge, University Library Ii.3.8
Cambridge, University Library Kk.4.24
London, British Library, Cotton Titus C. IX
London, British Library, Harley 3760
London, British Library, Harley 4894
Manchester, John Rylands University Library, lat. 367
Oxford, Balliol College 149
Oxford, Bodleian Library, Auct. F. inf. 1.2 (S.C. 1926)
Oxford, Bodleian Library, Auct. F. inf. 1.3 (S.C. 2747)
Oxford, Bodleian Library, Bodl. 859 (S.C. 2722)
Oxford, Bodleian Library, Bodl. 649 (S.C. 2293)
Oxford, Bodleian Library, Lat. th. d. 1 (S.C. 29746)
Oxford, Bodleian Library, Laud misc. 706 (S.C. 809)
Oxford, Bodleian Library, Laud misc. 77 (S.C. 997)
Oxford, Corpus Christi College 54
Oxford, Merton College 236
Oxford, Trinity College (in deposito presso la Bodleian Library) 42
Padova, Biblioteca Antoniana, Manoscritti 515
Toulouse, Médiathèque José Cabanis (olim Bibliothèque Municipale), 342 (I, 117)
Worcester, Cathedral and Chapter Library F. 126
Worcester, Cathedral and Chapter Library F. 10